Gewoontes ontstaan heel geleidelijk. Dat komt doordat er allerlei ingesleten 'cues' zijn ontstaan waar je veelal onbewust op reageert. Cues zijn prikkels uit je omgeving die een handeling of een ritueel activeren in het brein. We noemen dat ook wel een hersenpad.
Goede gewoontes zijn gewoontes die positieve effecten hebben op jouw welzijn en prestaties. Ze kunnen variëren van gezonde gewoontes zoals regelmatig sporten, gezond eten en voldoende slaap krijgen tot productiviteitsgewoontes zoals plannen, prioriteiten stellen en tijdbeheer.
Het proces van gewoontevorming verloopt via vier stappen die je elk individueel kunt beïnvloeden. Deze stappen zijn cue, craving, response en reward. De cue is hetgeen dat jou triggert om de gewoonte uit te voeren. Voorbeelden van cue's zijn: tijd, locatie, voorafgaande gebeurtenis, emotionele staat & sociale omgeving.
Wat is gewoontegedrag? Gewoontegedrag is ingesleten gedrag met een lage activatiedrempel – het wordt snel geactiveerd door interne of externe prikkels. Het op de bank zien liggen van de afstandsbediening kan iemand prikkelen tot een avond zappen, terwijl hij eerder nog de intentie had te gaan hardlopen.
Macht der gewoonte? Als je checkt bij spreekwoorden en gezegden wordt de uitdrukking “Macht der gewoonte” omschreven als de moeilijkheid om een gewoonte te veranderen. Je denkt er niet bij na, daarom vergt bewust veranderen ook energie.
Hét antwoord, voor eens en altijd. Kijken we naar wetenschappelijk bewezen informatie, dan zien we dat je minimaal 21 dagen nodig hebt om een nieuwe gewoonte aan te leren. Minimaal, dus. Pas na zo'n 66 dagen wordt iets pas écht automatisme.
Een gewoonte is een handeling of een manier van handelen die men gewend is uit te voeren en die men doorgaans onbewust – dus zonder erbij na te denken – uitvoert. Personen vormen gewoontes door bepaalde handelingen telkens op dezelfde routineuze manier te herhalen.
Samengevat: het ontstaan van de connectie in ons brein tussen een trigger (serie-avond) en een gedraging (chips eten) door de beloning die volgt (gezellig) vormt de basis van gewoontegedrag. Maar dit krachtige en onbewuste gedrag ontstaat pas als we deze loop vaker herhalen.
Koud lunchen (in sneltreinvaart)
Gemakkelijk, snel, en met één hand aan je fiets werk je met de andere hand nog snel je broodje pindakaas naar binnen. Multitasking, check! Want lunchen moet vaak snel, gemakkelijk en… koud? “Nederlanders vinden lunch niet belangrijk en eten vaak iets snels zoals een boterham met kaas.
“Deze, en vele andere algemeen geobserveerde fenomenen lijken te laten zien dat het minimaal ongeveer 21 dagen duurt voordat een oud mentaal plaatje oplost om plaats te maken voor een nieuw.” Één zinnetje en de hele zelfhulp-wereld stond op zijn kop. “Nieuwe gewoontes aanleren duurt 21 dagen!”.
Gewoonten en gebruiken die zijn doorgegeven van generatie op generatie noemen wij 'tradities'. Deze vormen onbewust de ondergrond van ons dagelijks denken en doen. Zonder tradities zou je overal over na moeten denken. Nu doe je veel dingen onbewust, omdat het altijd al zo gedaan is.
Haalbare doelen stellen, duurzame motivatie ontdekken, een plan hebben om te werken aan nieuwe gewoonten en leren volhouden spelen hierin een belangrijke rol. Om te veranderen heb je duurzame motivatie nodig. Het hoeft niet leuk te zijn, maar moet vooral belangrijk voor jou zijn. Dit is nodig voor gedragsverandering.
Over gewoontes afleren zijn geen cijfers bekend, maar gewoontes aanleren bleek uit Engels onderzoek gemiddeld 66 dagen te duren. En zelfs die 66 dagen zeggen nog niet veel. De snelste proefpersoon deed er namelijk achttien dagen over, terwijl de sloomste 254 dagen nodig had.
'Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen een gewoonte en een ritueel. Gewoontes zijn vooral functioneel: we rijden met de auto naar ons werk en we poetsen elke dag onze tanden. Wat een ritueel anders maakt, is dat de basis niet puur praktisch is. Er zit een intentie achter.
Mensen zijn gewoontedieren. Een gewoonte is geautomatiseerd gedrag dat je brein werk bespaart: als je altijd opnieuw zou moeten redeneren over elke stap van tandenpoetsen of autorijden, zou je doodmoe worden. Dus doen we dingen die we al heel vaak gedaan hebben zonder nadenken.
Je moet herkennen of gedrag beredeneerd is of uit gewoonte wordt uitgevoerd. Bij beredeneerd gedrag weeg je verschillende opties tegen elkaar af. Bij gewoonte denk je niet na over je gedrag maar voer je het gewoon uit. Gewoontegedrag heeft het voordeel dat het geen tijd kost.
Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren en leerprocessen. Groepen van samenhangende handelingen. Gedrag is georganiseerd in gedragssystemen. De handelingen in een gedragssysteem hebben meestal een gemeenschappelijk doel en volgen elkaar vaak op in een vaste volgorde .
Je hersenen regelen je gedrag en persoonlijkheid. Als door een hersenaandoening schade ontstaat in de hersenen, kan je gedrag veranderen. Wat dit precies betekent, is voor iedereen anders: de een doet bijvoorbeeld veel minder dan eerst, terwijl een ander plotseling allerlei dingen doet zonder erover na te denken.
Volgens Ben Tiggelaar en de wetenschappelijke wereld is het veranderen van gedrag moeilijk omdat we sterk de neiging hebben om pijn, ongemak en verlies te vermijden. Dit belemmert in vele gevallen onze motivatie om te leren en te experimenteren en om verandering door te voeren.
Iedereen heeft wel een 'slechte' gewoonte die je liever afleert. Yep, ook jij. Denk aan te weinig rust nemen, teveel plannen, overwerken, weinig bewegen, nagelbijten, veel alcohol drinken, veel tijd naar een scherm staren. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.