Pas na de eerste drie minuten is de schrikreactie weg en begint het afkoelen van oppervlakkige spieren en zenuwen. In de 5 à 30 minuten na onderdompeling zal het lichaam in een toestand van 'diepweefsel onderkoeling' terechtkomen. De tijd die dit duurt heeft te maken met de watertemperatuur.
In het algemeen geldt dat je 1 minuut per graad Celsius watertemperatuur in het water kan blijven. Als het water twee graden is, kun je volgens die regel maximaal 2 minuten zwemmen. Niet iedereen is hetzelfde, dus luister vooral ook naar je lichaam en verlaat het water eerder als dat nodig is.
In water raakt je lichaam ongeveer vier keer sneller warmte kwijt dan in lucht en hoe kouder het water, hoe sneller dit proces verloopt. Zodra de lichaamstemperatuur beneden 35°C daalt, spreekt men van onderkoeling. Het eerste stadium van onderkoeling is kippenvel.
Ziek word je van virussen
Een griepje, een verkoudheid: ziek worden we van een virus of een bacterie. Niet omdat we in een badpak in de regen aan de waterkant staan. Sterker: als je regelmatig in koud water gaat zwemmen, ben je minder vatbaar voor griepjes en verkoudheid.
Na tien tot vijftien minuten kan bewusteloosheid optreden door onderkoeling. Daarna wordt de kans op verdrinking groot. In water koelt het lichaam twintig keer sneller af dan in lucht.
Men kan het gevoel krijgen dat de luchtweg is afgesloten en voelt hevige pijn. Ook kan cold-shock ervoor zorgen dat men onder water onbedwingbaar moet ademen, wat de paniek alleen maar groter maakt. Mede hierdoor treedt een plotselinge versnelling van de hartslag op en een toename van de bloeddruk.
Het is belangrijk dat die niet te erg stijgt. Vanaf veertig graden wordt het namelijk steeds gevaarlijker. Bij 43 graden ontstaat er flinke schade aan het brein. Lichaamstemperaturen boven de 44 graden overleeft bijna niemand.
Koud water kan ook gevaarlijk zijn. "Je kan een koudeschok krijgen, waardoor je gaat hyperventileren", zegt Jan Bourgois. "Als je dan water binnenkrijgt, kan je verdrinken. Plotse afkoeling kan ook zorgen voor hartfalen.
Verschillende studies geven aan dat het nemen van een koud bad het herstel kan bevorderen. De onderdompeling in water van 10 – 15 graden Celsius voor 5-15 minuten blijkt hierbij het meest effectief [1].
In het slechtste geval kan het koude water zelfs leiden tot een hartstilstand, een beroerte of bewusteloosheid doordat de hersenen minder doorbloed worden.
Je raakt onderkoeld als je lichaamstemperatuur daalt onder de 35°C.
Iedereen kan onderkoeld raken. Tijdens zwemmen, surfen, duiken en zeilen, zelfs tijdens vissen kan onderkoeling ontstaan. Zeker wanneer iemand zich onvoldoende voorbereidt. Of het weer plotseling verandert.
In het water koel je 26x sneller af dan in lucht van dezelfde temperatuur. Een voorbeeld: bij een watertemperatuur van 17 graden is de overlevingstijd 23 minuten (Noordzee in de zomer). Bij 7 graden is deze 19 minuten (Noordzee in de winter).
Bij winterzwemmen komen endorfinen vrij
Dat houdt in dat de koude rillingen een positief effect hebben op allerlei aandoeningen waarbij pijn een rol speelt. Bovendien gaan endorfinen depressie tegen, waardoor winterzwemmen je humeur verbetert en een verzachtend effect kan hebben op een milde depressie.
Bouw dan langzaam op totdat je langer in het water kan blijven. De stelregel die vaak wordt gehanteerd is 1 minuut dippen per graden Celsius.
Iemand van 75 kilo die aan een normaal tempo een uurtje wandelt kan zo'n goede 250 calorieën verbranden. Dat wil zeggen dat een koude douche nemen ongeveer even efficiënt zou zijn als drie kwartier wandelen.
Wanneer je lichaam dit langer dan 5 minuten moet doen raakt het hier vermoeid van, en stap je dus ook zonder dat euforische gevoel het ijsbad uit. Wij raden dus aan om tussen de 2 minuten en 5 minuten in een ijsbad te gaan zitten.
Bij het nemen van een koude douche spannen je spieren zich aan. Dat zorgt voor vaatvernauwing. Hierdoor wordt je bloeddruk en 'hydrostatische druk' hoger, waardoor je hart sneller pompt en er meer bloed richting je spieren gaat. Zo brengt het bloed verschillende stoffen naar de juiste plaatsen in het lichaam.
In een Icetub of ijsbad zit een koelsysteem verwerkt. Dit systeem zorgt ervoor dat het water op een constante koude temperatuur is. Deze temperatuur begint bij 4 graden en kan oplopen tot 38 graden.
Voordelen zwemmen in koud water
Openwater zwemmen in koud water is wel degelijk heel goed voor je. Uiteindelijk versterkt het namelijk je immuunsysteem. Je lichaam wordt sterker.
Adem stevig, maar gecontroleerd in door je neus en rustig uit door je mond. Gaat dat goed? Probeer dan een rustige inademing door de neus en een rustige uitademing door de mond vast te houden. Door de focus op je ademhaling te leggen en deze onder controle te krijgen, zal je de kou anders ervaren.
Het kan weleens gebeuren dat het water zo koud is dat je lichaam te maken krijgt met een cold shock. Kortom: een enorme kou zorgt voor een schokeffect op je bloedsomloop, hart, longen en darmen. Je lichaam schrikt zich rot van het extreme temperatuurverschil en wil dit zo snel mogelijk herstellen.
'Mijn bloed kookt' betekent dat je woedend bent. Je kunt het ook over iemand anders zeggen, bijvoorbeeld: “Zijn bloed kookt.” Dat betekent dat diegene furieus is.
Hoogste temperaturen ooit gemeten
Noord-Amerika: 56,7°C op 10 juli 1913 in Furnace Creek, Death Valley, Verenigde Staten. Afrika: 55,0°C op 7 juli 1931 in Kébili, Tunesië Azië: 55°C, in Al Majmaah, Saoedi-Arabië, op 8 juni 2019.
Leven heeft het moeilijk als de temperatuur omhoog gaat – de grens voor dierlijk leven ligt bij ongeveer 50°C. Sommige bacteriën kunnen wel overleven bij temperaturen van boven de 100°C; één bacteriestam zelfs bij 122°C. Een beperkende factor voor leven bij hoge temperatuur is het water in levende cellen.