Mensen met coeliakie, glutengevoeligheid of allergie voor tarwe gaan vaak proberen om zelf brood te bakken. Zo ontdekken ze dat dit brood niet goed rijst en het hard kan zijn na het bakken. Dit komt doordat tarwe 2 soorten gluten bevat: gliadine en glutenine.Dit laatste zorgt ervoor dat het brood goed gaat rijzen.
Een deeg dat niet wil rijzen kan twee oorzaken hebben: het deeg is niet goed of lang genoeg gekneed, of het staat in een te koude omgeving. Als het deeg goed gekneed is dek je de kom af met folie of een schone theedoek en zet je deze op een tochtvrije plek. Minimaal op kamertemperatuur, maar liefst iets warmer.
Glutenvrij deeg kun je beter éénmaal laten rijzen, maar wel lang en warm genoeg. Dus waar je brooddeeg normaal twee keer een uur laat rijzen, laat je het glutenvrije deeg één maal twee uur rijzen. Dit kun je doen in een oven op maximaal 40 °C, maar mijn ervaring is dat rijzen op kamertemperatuur het beste werkt.
Tijdens het rijpen van het deeg worden complexe suikers, eiwitten en vetten omgezet in eenvoudigere structuren. Simpel gezegd: stel je de suikers, eiwitten en vetten voor als een schakelketting. Laat je het deeg niet lang genoeg rijpen, dan moet jouw lichaam straks een hele ketting verteren. En dat is zwaar werk.
Deeg laten rijzen: de narijs
Voor een normaal en relatief snel brood houd je een warme temperatuur van 20-30 °C aan. Het brood laten rijzen duurt dan ongeveer een uur zijn. Wil je het brood langer laten rijzen, dan verlaag je de temperatuur. Zorg dat je het brooddeeg opnieuw goed afdekt om uitdrogen te voorkomen.
Hoe wordt ons brood luchtig gemaakt? Met rijsmiddelen creëer je luchtbelletjes in een deeg of beslag zodat het gebak of brood luchtiger wordt. Traditioneel wordt hiervoor desem of gist gebruikt. Bij het maken van desembrood voegen bakkers geen gist toe, maar een moederdeeg.
Gist heeft het graag lekker warm en floreert bij elke graansoort net even bij een andere temperatuur. Gist in tarwe- of speltdeeg gedijt het best bij 26°C - 28°C. Dat wil zeggen dat wanneer er rijstijden in een recept vermeld staan, er uitgegaan wordt van deze temperatuur. Voor rogge is 30°C - 32°C ideaal.
Een warme, vochtige omgeving laat het deeg sneller rijzen door het fermentatieproces in het deeg te versnellen. Neem een klein kommetje of glas. Voeg wat gist en suiker toe en giet er wat warm (niet heet) water bovenop, en vermeng deze ingrediënten goed tot de suiker helemaal is opgelost.
Je water was te warm dus het deeg rijst niet meer
Bij een bepaalde temperatuur raakt je gist beschadigd en bij een nog hogere temperatuur zal je gist dood gaan. Gebruik als beginnende bakker (ik raad het altijd aan) uitsluitend ingrediënten op kamertemperatuur, dus ook het water.
Voeg meer gist toe.
Als warmte en vocht het gist niet activeert (dat weet je in minder dan een uur), dan kun je proberen om meer gist toe te voegen. Open een nieuw pakketje gist en mix theelepel gist met 1 kop (240 ml) warm water (bij ongeveer 43 °C) en 1 eetlepel suiker.
Glutenvrij brood gebakken zonder bindmiddel zoals bijvoorbeeld: psylliumvezels, lijnzaad, xanthaangom, guargom, HPMC of ei, zal als het net uit de oven komt best prima smaken. Maar zo'n brood heeft geen samenhang en de structuur ervan zal na een dag lijken op los zand en erg droog zijn.
Waarom moet een brooddeeg meerdere keren rijzen? Tijdens het rijzen maakt gist ook geur en smaakstoffen aan, hoe langer je het laat rijzen, hoe meer smaak. Maar je moet wel op het gashoudend vermogen letten, dus niet te lang wachten met de narijs anders kan het deeg scheuren.
Rijzen is voor heel wat hobby-bakkers een groot probleem. Je kan dit proces wat versnellen door je degen in de oven te laten rijzen. - plaats je degen in de oven. Door de oven te openen zal de temperatuur zakken tot 40°C.
Normaal gesproken kan gerezen deeg niet blijven liggen, want van te lang gerezen deeg kan je geen mooi brood meer bakken. Dus moet de bakker die zijn klanten 's ochtends om acht uur van vers brood wil voorzien, bij nacht en ontij zijn bed uit om aan het kneden te gaan.
9 gram droge gist kan, je kunt ook iets minder nemen. Hoe minder gist hoe langer de rijstijden. Het kan best zijn dat je het nu te lang laat rijzen. Eiwit maakt het deeg ook droger, je kunt het ei ook vervangen door karnemelk of water.
Wanneer je met de hand kneedt moet je dit minimaal 10 minuten volhouden, liefst 15 minuten. Met een kneedmachine, die je rustig laat draaien, is dit tussen de 10 en 15 minuten.
Goed roeren en 15 minuten laten staan op een warme plek. – Gedroogde gist; dit zijn langwerpige korreltjes die je voor gebruik een kwartiertje laat weken in warm water of melk.
Als je brood helemaal niet rijst, dan moet je de gist controleren. Ben je niet vergeten gist toe te voegen? Indien het brood slechts lichtjes gerezen is, kan het zijn dat de gist te oud was. De activering van gist wordt verhinderd door te koud of te warm water.
Laat het brooddeeg de hele nacht in de koelkast staan. Het aantal uur luistert niet heel nauw. Bij mij ligt het meestal tussen de 12 en 14 uur. Het deeg rijst gewoon door in de koelkast.
Waarom wordt geadviseerd een natte theedoek op de kom te leggen waarin brooddeeg rijst? Gist in brooddeeg heeft onder andere vocht nodig om te kunnen groeien. Als je geen vochtige theedoek over de kom legt, wordt de bovenkant van het deeg droger en harder. Het deeg rijst dan minder goed.
Bak het brood gedurende ongeveer 20 minuten op 220˚C, zet dan de oven terug op 200˚C . Na ongeveer 35-40 graden dient het brood gaar te zijn en een mooie goudbruine kleur te hebben.
Het aantal rijzen is afhankelijk van het gebruikte meel of bloem en het product dat je wilt bakken. Gebruikelijk is om het deeg drie keer te laten rijzen, maar twee en vier keer komt ook voor.
Taartdeeg. Of je nu zanddeeg, kruimeldeeg of ander taartdeeg maakt, het deeg laten rusten zorgt ervoor dat het makkelijker uit te rollen is doordat de boter terug wat opstijft. Geduld hebben is belangrijk, want het deeg laten rusten zorgt er ook voor dat het niet krimpt bij het bakken.