Oké, misschien weten sommige dieren wat ze niet weten, kunnen ze hoeveelheden inschatten en gereedschappen gebruiken. Maar er is niet één diersoort die net als de mens kan praten, werpen kritische onderzoekers tegen. Veel wetenschappers zien taal zelfs als voorwaarde voor denken.
Dieren hebben verstand. Ze hebben hersenen en gebruiken die, net als wij: om de wereld te ervaren, om te denken en te voelen en om de problemen op te lossen waarmee ze worden geconfronteerd. Net als wij hebben ze een persoonlijkheid. Ze hebben stemmingen en emoties; ze lachen en spelen.
Gewervelde dieren zoals honden, katten, vissen en vogels hebben bijvoorbeeld hersenen, maar ook krabben, insecten en inktvissen. Dieren zoals ringwormen, slakken, sponzen, anemonen en kwallen hebben geen hersenen. De grote hersenen Het grootste deel van onze hersenen noemen we (niet verrassend) de grote hersenen.
Vogels kunnen denken, leren en plannen en ze hebben een goed geheugen. Afhankelijk van de soort beschikken ze over een bepaalde mate van zelfbewustzijn en intelligentie. Vogels kennen gevoelens van pijn, empathie, verdriet en plezier.
Onderzoek heeft aangetoond dat dieren over overeenkomstige neurologische structuren en bewustzijnsprocessen beschikken. Zo heeft men bijvoorbeeld kunnen zien dat hersenstimulatie van bepaalde hersengebieden bij mens en dier dezelfde gedragingen en gevoelens activeert.
Vroeger keek je hond dus vooral naar flikkerende beelden, maar tegenwoordig kan hij de beelden net als wij in de vorm van een film zien. Kunnen honden tv kijken, zoals wij dat zien? Nee, dat niet. Honden volgen niet series of films zoals wij die volgen en begrijpen.
Sommige zoogdieren als chimpansees, dolfijnen en olifanten, en vogels als eksters blijken in staat hun eigen spiegelbeeld te herkennen in de zogeheten spiegelproef. Deze tekenen van zelfherkenning kunnen wijzen op aanwezigheid van zelfbewustzijn bij dieren.
“Vogels hebben een heel emotioneel repertoire: ze kunnen ook kwaad worden of enorm angstig zijn. Dat is voor ons soms wat moeilijk te zien, omdat ze geen echte gezichtsuitdrukkingen hebben, zoals wij primaten. Maar de emoties zijn er wel.
Charles Darwin gaf al voorbeelden van waarnemingen waarbij werd vastgesteld dat dieren beschikken over eigenschappen die nodig zijn voor communicatie met soortgenoten zoals nieuwsgierigheid, imitatievermogen, aandacht, geheugen, verbeelding en redeneren. Er zijn zelfs dieren die kunnen misleiden.
Wilde kraaien herkennen gezichten en kunnen jarenlang een wrok houden jegens iemand die hen slecht heeft behandeld. Dat blijkt uit onderzoek. Het bewijst hoe zorgvuldig kraaien mensen in de gaten houden. Volgens de wetenschappers is het mogelijk dat ook andere wilde dieren ons zorgvuldig observeren.
Varkens zijn sociale en intelligente dieren. Ze worden vaak in één adem genoemd met slimme dieren als mensapen en dolfijnen. Uit verschillende studies blijkt dat hun cognitieve vaardigheden te vergelijken zijn met die van kinderen van rond de vier jaar.
Slakken daarentegen zijn wel traag, maar beschikken ook over hersenen en zelfs over een kortetermijngeheugen. Onderzoekers die willen begrijpen hoe de geheugenfunctie werkt, gebruiken zeeslakken soms als proefdieren. Slakken reageren op pijnprikkels en onthouden dit een tijdje.
Chimpansees staan met stip op nummer 1 in de lijst van de slimste dieren. Ze weten hun omgeving namelijk te manipuleren in hun eigen voordeel.
Een hond maakt combinaties tussen a en b en kiest vervolgens hetgeen hem het meeste oplevert. De hond peinst niet over het verleden en denkt zeker niet over de toekomst, maar leeft uitsluitend in het hier en nu. Zijn hersenen slaan alle ervaringen op en samen met het erfelijk materiaal bepaalt dat zijn gedrag.
Onderzoek tot op heden laat zien dat katten kunnen leren, dat doen ze op verschillende manieren maar voornamelijk via conditionering; het leggen van associaties en verbanden. Ze snappen ook dat iets dat uit het zicht is nog steeds bestaat (objectpermanentie, een belangrijke cognitieve mijlpaal voor kinderen).
Zeker 65 diersoorten kunnen lachen, waaronder mensapen, vossen, koeien en vogels. Vrijwel de meeste diersoorten lachen volgens de onderzoekers zacht en onopvallend, zoals de korte piepjes van de rat of het gegrinnik van de mensaap.
Onderzoekers van de Engelse universiteiten Sussex en Portsmouth hebben wetenschappelijk aangetoond dat je aan katten kunt laten weten of je vriendelijk bent door te 'praten' met je ogen. De onderzoekers keken naar de zogenaamde 'slow blink' die, vertaald naar menselijke communicatie, gezien kan worden als een glimlach.
Wat hij en al die andere hondenliefhebbers altijd al wisten, werd nu definitief door de wetenschap erkend: honden verstaan hun baasje niet alleen opperbest, maar doen dat ook nog precies zoals mensen het doen. 'Hond begrijpt woord voor woord wat het baasje te zeggen heeft,'
In het wetenschappelijk tijdschrift 'Behavioural Processes' lieten psychologen van de Kyoto Universiteit in Japan zien dat katten, net zoals honden, een episodisch geheugen hebben. Dat wil zeggen dat ze heel goed specifieke gebeurtenissen kunnen onthouden, bijvoorbeeld een verjaardagsfeest of een ongeluk.
Of dieren werkelijk huilen van verdriet is niet bekend. Verschillende wetenschappers, die dieren in het wild of in dierentuinen observeren, hebben verschillende meningen. Zo zou de Afrikaanse olifant niet, maar de Indische olifant wel huilen bij verwondingen (pijn); de ene apensoort wel de andere weer niet.
Tranen worden meestal gezien als een menselijk fenomeen, als een onderdeel van ons complexe emotionele leven. Maar tranen zijn niet alleen om te huilen. Alle gewervelde dieren, zelfs reptielen en vogels, hebben tranen.
Ook chimpansees rouwen. Hun manier van verdriet uiten lijkt misschien nog het meest op die van mensen. Zo houden ze zelfs begrafenissen en laat een onderzoek uit 2010 zien dat chimpansees, net als mensen, minder eetlust hebben in de periode na een overlijden en de plek van overlijden proberen te vermijden.
Stap 3: Koeien, varkens, schapen en kippen zijn intelligent en hebben een rijk gevoelsleven. Dit is de stap die de meeste mensen niet zetten, maar waar het wetenschappelijk bewijs zich voor opstapelt. Kippen kunnen tellen en zich inleven in de pijn van anderen.
Dat katten geen zelfbewustzijn hebben blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat ze zichzelf niet herkennen in de spiegel. Een kat kan angst-agressie laten zien als ze denkt een andere kat in huis tegen te komen, maar in werkelijkheid in de spiegel kijkt. De meeste dieren hebben een 'niet-reflectief bewustzijn'.
Sommige dieren herkennen zichzelf in de spiegel, net als mensen. Maar dat betekent niet dat ze zich bewust zijn van hun eigen gedachtes of gevoelens. Sommige dieren herkennen zichzelf in de spiegel. Het is echter niet bekend of katten dit ook kunnen.