Over de op te leggen straf beslist de jury samen met de beroepsrechters. De juryleden (of gezworenen) volgen vóór de start van het assisenproces een informatiesessie.
Zij worden bij loting aangewezen. Om de vier jaar stelt iedere gemeente een lijst van gezworenen op. Die worden geloot onder de kiezers die aan bepaalde voorwaarden voldoen: ze moeten bijvoorbeeld de taal spreken waarin het proces zal gevoerd worden, politici en artsen worden geweerd van deze lijst.
Het hof van assisen bestaat uit 3 beroepsmagistraten, bijgestaan door een jury van 12 burgers die door het lot worden aangewezen. De jury wordt voor elk assisenproces opnieuw samengesteld. Om de vier jaar wordt een lijst van kandidaat-juryleden opgemaakt.
Een zitting van het hof van assisen is normaal gezien openbaar. Iedereen ouder dan 14 jaar kan de zaak vanuit het publiek volgen. Je moet daarvoor enkel je identiteitskaart voorleggen en uiteraard de regels naleven (stilte, geen gebruik van gsm,…).
Je mag ervan uitgaan dat het proces meerdere dagen duurt, meestal een week. Afhankelijk van hoeveel getuigen en deskundigen er aan het woord komen, zal het proces langer of korter duren.
Het hof van assisen behandelt de zwaarste misdrijven, die ook aangeduid worden met de term misdaden. Het Hof van assisen is het meest gekend omwille van de jury en omwille van de zware feiten die er behandeld worden. Meestal gaat het om moord of opzettelijke doodslag. Er is 1 hof van assisen per provincie.
Iedereen van 18 jaar of ouder kan als toeschouwer een openbare zitting van de rechtbank bijwonen. Wie jonger is dan 18 jaar, mag dit alleen met toestemming van de rechter. Ook moet er dan een volwassene meegaan.
Een assisenproces heeft een vaste volgorde. Op voorhand vraagt de voorzitter aan de beschuldigde of hij al een advocaat heeft. Als dat niet het geval is, krijgt hij automatisch een advocaat toegewezen. Nog voor het proces begint, wordt de jury door loting samengesteld.
Algemeen. Het assisenhof is bevoegd voor misdaden zoals moord met voorbedachte rade, poging tot moord met voorbedachte rade, moord of gijzeling. Ons land telt 11 assisenhoven, één per provincie plus één in Brussel. Assisenhoven zetelen niet bestendig maar moeten telkens voor elk proces worden samengesteld.
Zitting hebben in een jury is een burgerplicht. De gezworene die niet aanwezig is bij het begin van het assisenproces of die zich terugtrekt zonder toelating van de voorzitter voordat zijn taak beëindigd is, kan worden gestraft met een geldboete van 50 tot 1000 euro (artikel 316bis Strafwetboek).
De jury bestaat uit 12 burgers die door het lot worden aangewezen. Wanneer de jury wordt samengesteld, is maximum twee derde van de leden van hetzelfde geslacht. De jury beslist alleen over de schuldvraag. Over de op te leggen straf beslist de jury samen met de beroepsrechters.
De voorzitter zit het onderzoek ter terechtzitting voor. Het hof wordt bijgestaan door een jury van 12 burgers die door het lot worden aangewezen. Ten minste twee werkdagen voor het assisenproces worden uit de lijst van kandidaat-juryleden ten minste 60 personen opgeroepen voor de samenstelling van de jury.
Wie opgeroepen wordt om in een volksjury te zitten, kan dat niet weigeren. Wie niet komt opdagen, riskeert dan ook boetes tot 25.000 euro. Juryleden zijn verplicht om “aandachtig de zittingen te volgen” en “onpartijdig” te zijn.
Het hof van assisen, ook wel assisenhof genoemd, werd in 1791 in Frankrijk ingesteld en werd in het gebied dat nu uit België en Nederland bestaat gedurende de Franse overheersing ingevoerd. Het werd in 1816 door Nederland afgeschaft, maar in België, na de onafhankelijkheid, opnieuw ingesteld in 1831.
Nederland heeft geen juryrechtspraak
Landen als België, Frankrijk en de Verenigde Staten hebben juryrechtspraak. Nederland niet. In Nederland is de rechtspraak in handen van professionele rechters. Zij bepalen of iemand schuldig is en beslissen in zaken die aan hen worden voorgelegd.
Het Hof van Cassatie gaat enkel na of een “in laatste aanleg gewezen” vonnis of arrest (dit is nà het instellen van de gewone rechtsmiddelen van hoger beroep en verzet), de wet schendt of een rechtsregel miskent.
De jury wordt dus samengesteld uit leken, ofwel 'gewone' mensen. Deze groep mensen beslist of de verdachte schuldig is. Wanneer de jury de schuld van de verdachte heeft bepaald, verbindt de rechter hier een straf aan. Juryrechtspraak wordt, in tegenstelling tot veel andere Europese landen, niet gebruikt in Nederland.
Aanwezigheid op de zitting
U bent niet verplicht op de zitting te verschijnen. U kunt uw verdediging overlaten aan uw advocaat, als u deze daarvoor heeft gemachtigd. De rechter moet hiermee instemmen.
Iedereen mag naar rechtszaken komen kijken en luisteren. In de wet kunnen uitzonderingen staan. De rechter moet uitleggen waarom hij een beslissing neemt. De rechter doet zijn uitspraak altijd in het openbaar.
De meeste zittingen zijn openbaar voor het publiek. Dit betekent dat u plaats kunt nemen op de publieke tribune om de zitting bij te wonen. Vanwege de privacy van de betrokken personen zijn de volgende zaken niet openbaar: belastingzaken.
Tegen een arrest van een hof van assisen kan geen hoger beroep worden ingesteld, maar enkel een voorziening voor het Hof van Cassatie. Het Hof van Cassatie spreekt zich niet uit over de feiten maar controleert of er geen procedurefouten zijn gemaakt of er een slechte toepassing of uitlegging van de wet is gebeurd.
Het hof van assisen bestaat uit drie beroepsmagistraten, namelijk een voorzitter (lid van het hof van het beroep) en twee assessoren (leden van de rechtbank van eerste aanleg).
De rechters worden raadsheren genoemd. De hoven in Antwerpen, Brussel en Gent behandelen zaken in het Nederlands, de hoven in Bergen, Brussel en Luik in het Frans. Het hof van beroep in Luik behandelt echter ook zaken in het Duits.