Voor de puberteit komt het melanoom uiterst zelden voor. Daarna kan het op elke leeftijd ontstaan, maar meestal bij mensen die tussen de 30 en 60 jaar oud zijn. Het aantal patiënten met een melanoom is de laatste vijftien jaar sterk toegenomen, mogelijk vanwege een toegenomen blootstelling aan ultraviolette straling.
Ongeveer de helft van de BCC-patiënten is 70 jaar of ouder bij diagnose, bijna een vijfde is 80 jaar of ouder. Plaveiselcelcarcinoom (PCC) is de vorm van kanker die relatief het vaakst bij ouderen voorkomt: 72% van de patiënten is 70 jaar of ouder bij diagnose en bijna 40% is ouder dan 80 jaar.
Een melanoom op tijd herkennen is belangrijk. Meestal verschijnt er plotseling een lichtbruine, donkerbruine of rode vlek op je huid die snel groeit. Deze vlek lijkt in het begin vaak op een moedervlek, maar valt vaak op door een snelle groei, een grillige vorm of meerdere kleuren.
En dat is ook hard nodig, want een op de vijf Nederlanders krijgt huidkanker. Vaak in een milde vorm gelukkig, maar bij ruim 22.000 mensen gaat het om een ernstiger vorm van kanker. Tot die laatste groep horen 7.000 mensen die melanoom hebben, dat ook wel 'kwaadaardige moedervlek' genoemd wordt.
Non-melanoma huidkanker komt zelden voor bij kinderen en jongvolwassenen en wordt dan veroorzaakt door predisponerende erfelijke en aangeboren aandoeningen. Predisponerend betekent dat je verhoogd gevoelig bent voor een bepaalde aandoening.
Wat is de overleving van melanoom? Gemiddeld zijn 10 jaar na de diagnose nog 90 van de 100 mensen in leven. Let op: dit zijn gemiddelde cijfers voor alle mensen met deze soort kanker. Jouw vooruitzichten kunnen anders zijn dan het gemiddelde.
Hoewel het melanoom meestal bij volwassen mensen voorkomt, zijn ook kinderen, hetzij in veel minder mate, nog wel eens de dupe. Een melanoom op de kinderleeftijd kan gemakkelijk worden gemist omdat het niet alleen zeldzaam is maar zich ook atypisch presenteert.
Bij de vroegdiagnostiek van melanomen inspecteert de huisarts de huidafwijking op kenmerken die op maligniteit kunnen wijzen. Hierbij komen veel kenmerken uit de klinische diagnostiek van AN aan bod, die men echter anders moet wegen: Asymmetrie: grilligheid van vorm pleit voor een melanoom.
Vaak verdwijnen ze na een tot drie weken weer vanzelf, volgens het Huidfonds.
Een melanoom kan ontstaan uit een bestaande moedervlek of plotseling uit pigmentcellen in een voorheen 'gave' huid. Een melanoom komt steeds vaker voor, vooral bij mensen met een blanke huid. In Nederland worden per jaar bijna 3000 nieuwe melanomen (ongeveer 10% van alle gevallen van huidkanker) ontdekt.
ABCDE-regel voor melanoom
Border/rand: de vlek of moedervlek heeft een onregelmatige grillige rand. Color/kleur: de vlek of moedervlek verandert van kleur of heeft verschillende kleuren. Diameter: de vlek of moedervlek is groter dan 5 millimeter. Evolving/evolutie: de vlek of moedervlek jeukt, bloedt of verandert.
Melanomen kunnen overal op de huid voorkomen, maar zij ontstaan het vaakst op delen van de huid die aan zonlicht worden blootgesteld. Bij vrouwen komen melanomen vaker voor op de benen; bij mannen vooral op de rug.
Een melanoom is een kwaadaardige moedervlek en een agressieve vorm van huidkanker. Soms verschijnt deze moedervlek uit het niets, maar vaker ontstaat een melanoom uit een bestaande moedervlek. Het gaat dan meestal om moedervlekken die al enigszins afwijkend waren of grote moedervlekken die bestaan vanaf de geboorte.
De plekjes kunnen enkele millimeters tot enkele centimeters groot zijn. Soms kunt u de plekjes beter voelen dan zien. De huid voelt wat ruw of rasperig aan en er ontstaan steeds harde schilfers. Soms ontstaat er een klein wondje, vooral als u eraan krabt.
Een patiënt met een melanoom kan klagen over jeuk, bloedinkjes of wondjes in het gezwel. Soms geeft het melanoom helemaal geen klachten. Een melanoom kan ontstaan uit een goedaardige of onrustige moedervlek of in een van te voren “gave” huid. Melanomen kunnen op alle plaatsen van het lichaam voorkomen.
Het voelt ruw aan. De bult wordt langzaam groter en kan een grote bult worden. Soms doet de bult pijn, maar meestal niet. Het kan er ook uitzien als een kleine wond die langzaam groter wordt.
Via de lymfevaten komen de kankercellen in de lymfeklieren. Van een uitzaaiing in een lymfeklier merkt u in het begin niets. Het duurt maanden tot jaren voordat de lymfeklier zo groot is dat u deze kunt voelen. U voelt dan een stevig bolletje onder de huid van ongeveer 1 tot 2 centimeter groot.
De meeste moedervlekken ontstaan tussen uw 3e en 20ste jaar. Hoeveel u in uw leven met onbeschermde huid in de zon heeft gezeten heeft invloed op het aantal moedervlekken dat u heeft of krijgt. Ook vanaf welke leeftijd u veel in de zon zat heeft er invloed op.
Controleer op ruwe bultjes, wondjes en bruine plekken
nieuw ontstane rood-roze bultjes, soms met een ruwe korst erop. wondjes die niet goed genezen. bruine moedervlekken of bultjes die van vorm veranderen of meerdere kleuren krijgen (zoals bruin, zwart, rood, paars, blauw)
De arts maakt een sneetje in de huid en snijdt de moedervlek voorzichtig weg. De arts snijdt ongeveer 2 millimeter extra huid om de moedervlek weg. Vaak hecht de arts de wond. De hechtingen kunnen na 5 tot 14 dagen worden verwijderd, afhankelijk van waar de wond zit (gezicht, been, rug).
Hoe herken ik een kwaadaardige moedervlek ? De moedervlek mag niet a-symmetrisch groeien; d.w.z de ene helft ziet er anders uit dan de andere helft van de vlek. Een moedervlek mag niet van kleur of kleursamenstelling veranderen. Bij een melanoom zien we vaak verschillende tinten, bruin, zwart, wit, blauw of rood.
Als een moedervlek uitdroogt ten gevolge van een droge huid kan deze ook jeuk geven of zelfs wat gaan steken. Is er geen duidelijke oorzaak voor de jeuk- en/of pijnklachten dan is het altijd raadzaam om de moedervlek aan uw dermatoloog te laten zien.
Het sterftecijfer van melanoom steeg over de jaren naar ongeveer 4,6 per 100.000, maar is vanaf 2010 min of meer stabiel. Jaarlijks overlijden ongeveer 800 patiënten door melanoom. De sterfte aan de overige huidkanker (niet-melanoom) is relatief laag, het gaat in totaal om ruim 100 sterfgevallen per jaar.
Huidkanker kan erfelijk zijn. Een erfelijke vorm van huidkanker kan opgespoord worden door DNA-onderzoek in bloed en soms in nog opgeslagen operatiemateriaal (tumorweefsel).
Onrustige moedervlekken Een onrustige moedervlek is onregelmatiger van vorm en kleur, dat wil zeggen verschillende tinten bruin naast elkaar in dezelfde moedervlek. Vaak is er ook sprake van een roodachtige verkleuring, meestal in de rand.