Paranoia symptomen zijn: Anderen, zonder gegronde redenen, verdenken van uitbuiting, het berokkenen van schade en bedriegen. Twijfel aan de loyaliteit en betrouwbaarheid van vrienden of collega's. Bang om iemand in vertrouwen te nemen vanwege de ongerechtvaardigde vrees dat informatie tegen je gebruikt wordt.
In het kort: Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis is een psychische stoornis. De belangrijkste kenmerken van deze stoornis zijn angst, wantrouwen en achterdocht. Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis kan ontstaan door een combinatie van erfelijke aanleg, opvoeding en traumatische ervaringen in je jeugd.
Een paranoïde persoonlijkheidsstoornis is te behandelen, maar dit kan een langdurig proces zijn. Realiseer je dat de behandelaar jou wil helpen, en dat vrienden en familie jou kunnen ondersteunen.
Stimuleer je naaste om naar de huisarts of hulpverlening te stappen. Het is voor hem/haar heel moeilijk om anderen te vertrouwen, dus dit is een zeer belangrijke stap. Probeer begrip en geduld op te brengen voor jezelf en je naaste.
Ook complottheorieën komen veel voor in combinatie met paranoia. Paranoia is vaak in meer of mindere mate een onderdeel van een psychose, maar komt eigenlijk voor bij alle emotionele ontregelingen, vooral die op basis van angst en somberheid.
Een psychose begint vaak met niet-specifieke klachten. Iemand verandert bijvoorbeeld in zijn gedrag, lijkt niet langer geïnteresseerd in sociale contacten en wordt minder actief. Vervolgens wordt hij bijvoorbeeld achterdochtig, hoort stemmen, hallucineert en kan niet meer helder denken.
Tijdens een psychose ervaart u de wereld anders dan andere mensen: U hoort bijvoorbeeld stemmen of ziet mensen die er niet zijn (hallucinaties). Uw gedachten veranderen. U legt de dingen om u heen op een andere manier uit, en geeft ze een speciale betekenis (wanen).
Bij een paranoïde-persoonlijkheidsstoornis heb je een diepgaand wantrouwen en achterdocht naar andere mensen. Omdat je andere mensen als een bedreiging ziet, ben je vaak angstig, agressief en interpreteer je de bedoelingen van anderen als kwaadwillig. Je reageert daardoor kwaadaardig en wantrouwend.
Erfelijkheid. Wanneer één van je ouders last heeft van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis en jou leert dat mensen niet te vertrouwen zijn, dan is de kans logischerwijze groter dat jij deze stoornis ook ontwikkelt.
Bij een persoonlijkheidsstoornis zijn bepaalde eigenschappen erg aanwezig. U bent bijvoorbeeld extreem gevoelig voor kritiek, u heeft heel erge bindingsangst of verlatingsangst, u doet dingen zonder na te denken, u bent erg afhankelijk, perfectionistisch of verlegen.
Als iemands gedrag zo onberekenbaar of egocentrisch is dat de omgeving er vrijwel voortdurend last van heeft, dan kan sprake zijn van een persoonlijkheidsstoornis. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben vaak een star patroon in denken, voelen en handelen. Deze karaktertrekken ontstaan vaak al op jonge leeftijd.
Ongeveer 0,7 – 1,5% heeft last van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Je bent dus niet de enige. De stoornis uit zich vaak voor het eerst wanneer je jongvolwassen bent. Meer mannen hebben last van een paranoïde persoonlijkheidsstoornis dan vrouwen.
Wanneer er constant angstige gevoelens en wantrouwen aanwezig zijn, is er wellicht sprake van ziekelijke achterdocht (ook wel paranoïde). Ziekelijke achterdocht kan meerdere oorzaken hebben, bijvoorbeeld wanneer iemand een traumatische ervaring heeft opgedaan in het verleden.
Vertel je naaste rustig hoe het echt zit. Leid haar aandacht dan van het onderwerp af en stel haar gerust. Lukt dit niet, ga dan niet in discussie om haar te overtuigen van de waarheid. Je kunt beter haar ongerustheid bevestigen en beloven dat je je best zult doen om bijvoorbeeld het verloren object te vinden.
Paranoïde wanen: denken dat anderen je in de gaten houden of je gedachten kunnen lezen. Denken dat er een complot tegen je gesmeed wordt. Of dat je achtervolgd wordt.
Paranoïde schizofrenie
Bij deze vorm van schizofrenie komen wanen en hallucinaties voor. De inhoud van de waan blijft meestal gelijk. De wanen zijn vaak: achtervolgingswanen: de persoon is achterdochtig en denkt bijvoorbeeld dat hij achtervolgd wordt of in de gaten wordt gehouden, terwijl dat niet zo is.
Probeer je naaste af te leiden met een spelletje of een gesprek over iets vrolijks. Probeer geen achterdocht te wekken (niet fluisteren) en neem wantrouwen weg. Koop dingen zoals een leesbril, tandenborstel en pennen dubbel. Dat stelt gerust als je naaste denkt dat ze zijn gestolen.
Sommige aspecten van iemands persoonlijkheid zitten in de genen. Ze zijn moeilijk veranderbaar. De gevolgen van stoornissen in de persoonlijkheid, zoals depressies, angsten, zelfbeschadiging of relatie- en werkproblemen, zijn vaak wel weer goed te verhelpen. Daar komt bij dat niet alles behandeld hoeft te worden.
Als je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt, vertoon je sterke stemmingswisselingen en voel je je erg instabiel. Je kunt opeens heel kwaad zijn en het andere moment weer heel vrolijk of somber. Je kunt impulsief reageren. Iemand met borderline is ontzettend bang om in de steek gelaten te worden.
Iemand met een vermijdende persoonlijkheidsstoornis heeft in vriendschappen en relaties last van veel onzekerheid en angst. Hij of zij durft zich in gezelschap niet of nauwelijks open te stellen en vindt het lastig om zichzelf te laten zien aan anderen.
Achterdocht betekent letterlijk dat je dóórzoekt achter de gebeurtenissen en het gedrag van anderen. Vaak verder dan nodig. Wanneer je overal iets achter zoekt, heb je onvoldoende vertrouwen in je omgeving.
Veelvoorkomende symptomen van schizofrenie zijn wanen, hallucinaties en denkstoornissen, verstoring van aandacht, gebrek aan emoties, en geheugenstoornissen. Daarnaast komt ook depressie veel voor en is het risico op zelfdoding zo'n 10%.
Zoals bij veel psychische stoornissen, ligt het aan een combinatie van factoren. Erfelijkheid, stress, sommige infecties, traumatisch levensgebeurtenissen, drugsgebruik kunnen allemaal de gevoeligheid voor psychosen vergroten.
Een psychose wordt vaak uitgelokt door een heftige gebeurtenis die gepaard gaat met stress, zoals een overlijden, scheiding of andere ontregelende gebeurtenis. Of door een heftige positieve verandering, zoals de geboorte van een kind. Slaapgebrek en drugs- of medicijngebruik kunnen de kans op een psychose vergroten.