De winter van 1963 was de koudste van de twintigste eeuw. Op veel plaatsen vroor het bijna drie maanden achtereen elke dag. Over de drie wintermaanden december 1962 en januari en februari 1963 had De Bilt een gemiddelde temperatuur van -3,1 graden (+2,6 graden is normaal).
De winter van 1963 was de koudste winter allertijden als gekeken wordt naar de gemiddelde temperatuur. Ook op basis van het aantal dagen met lichte, matige en strenge vorst prijkt 1963 bovenaan het lijstje.
De laagste temperatuur die we ooit op aarde hebben gemeten is 89,2 graden Celsius onder nul. Dus -89,2°C. Dat was bij het Vostok Station, een Russisch onderzoekstation op Antarctica.
Zeer streng waren in ieder geval (tot 1850) de winters van 1511, 1565, 1595, 1608, 1621, 1663, 1672, 1679, 1681, 1684, 1695, 1697, 1709, 1716, 1740, 1762, 1784, 1789, 1795, 1814, 1830, 1838 en 1845. (De 'gewoon strenge' of simpelweg 'koude' of 'normale' winters zijn hier niet meegeteld.)
De winter van 2024-2025 lijkt een zachte winter te worden, met daarbij een normale hoeveelheid neerslag.
Weersvoorspelling Winter 2024-2025
We lijken af te streven op een vrij gemiddelde winter in 2024-2025. Dat betekent vorst, kou, regen, sneeuw en hagel. Een gemiddelde winter (december, januari en februari) ziet er ongeveer zo uit: Tussen de 1 en 7 graden.
Met een gemiddelde temperatuur van 17,7 °C tegen 17,5 °C was de zomer net iets warmer dan het langjarig gemiddelde. De zomer kende twee gezichten: de eerste helft was het vaak koel en nat, de tweede helft vaak warm en droog.
Het is vandaag precies 83 jaar geleden dat de laagste temperatuur ooit in ons land werd gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 graden. Dit zijn temperaturen die wij, door de klimaatverandering, hoogstwaarschijnlijk nooit meer zullen meemaken.
Op het 80 centimeter dikke ijs van het IJsselmeer werd op woensdag 20 februari 1963 een wel heel ongebruikelijke rally gehouden. De ijsclubs van Wervershoof, Hindeloopen, Stavoren en Workum organiseerden die dag een unieke autotocht over het ijs, de eerste in de geschiedenis.
In de barre winter van 1963 was 18 januari een bijzonder koude dag. Het vroor bij de start 18° Celsius, bij zwakke wind.Om 9 uur was de temperatuur opgelopen tot ongeveer -4°, maar een noordoostenwind stak rond die tijd op en nam geleidelijk toe tot krachtig.
Als de lichaamstemperatuur onder 32 °C zakt, wordt de situatie kritiek. Lichaamstemperaturen onder 27 °C zijn zonder medisch ingrijpen bijna altijd dodelijk, hoewel er gevallen bekend zijn waarbij een lichaamstemperatuur van 14 °C werd overleefd. Onderkoeling kan ook levensreddend zijn.
1) Oostelijk Antarctisch Plateau, Antarctica (-94°C)
Het Oostelijk Antarctisch Plateau claimt de titel van koudste plek op aarde. Satellietgegevens verzameld tussen 2004 en 2016 over Dome Argus en Dome Fuji, een gebied ter grootte van Australië, suggereren dat de luchttemperaturen rond de -94°C kunnen liggen.
Het record van de warmste dag die ooit gemeten is wereldwijd, ligt al na 1 dag aan diggelen. Op 22 juli werd een gemiddelde wereldwijde temperatuur gemeten van 17,15 graden Celsius, alweer 0,06 graden boven de recordtemperatuur van 21 juli. Nooit had de aarde het warmer sinds het begin van de metingen.
De winter van 1963 was de koudste winter van de eeuw, de gemiddelde temperatuur was in de Bilt 3 graden onder nul. In februari waren er aan de Noordzeekust zeer bijzondere taferelen te zien. Een groot gedeelte van het zeewater langs de kust was totaal bevroren.
De laagste natuurlijke temperatuur die ooit direct op grondniveau op aarde is gemeten, bedroeg -89,2 °C (-128,6 °F; 184,0 K) op het toenmalige Sovjet-ruimtestation Vostok in Antarctica, gemeten op 21 juli 1983 vanaf de grond.
Koudste zomer ooit
De koudste zomer sinds 1901 was die van 1907 met een gemiddelde middagtemperatuur van 18,1 graden.
Aan de andere kant is de lat vrij hoog gelegd: pas bij een koudegetal boven de 300 mogen we van een “strenge” winter spreken. Dat zijn er dus drie: 1942, 1947 en 1963. Een winter met H > 160 mag het predicaat “zeer koud” dragen. Hiervan zijn er zes, met de laatste in 1985.
December 1962
Het IJsselmeer was vóór Kerst dichtgevroren. Tijdens de jaarwisseling waren er zware sneeuwstormen met huizenhoge sneeuwhozen. In het hele land raken dorpen geïsoleerd en veel noord-zuid verbindingen worden bedolven onder dikke lagen stuifsneeuw tot duinen van 2 tot 3 meter hoogte.
De Antarctische ijskap meet bijna 4,9 kilometer (3 mijl) op het dikste punt en bevat ongeveer 30 miljoen kubieke kilometer (7,2 miljoen kubieke mijl) ijs. Als de hele Antarctische ijskap zou smelten, zou de zeespiegel ongeveer 58 meter (190 voet) stijgen.
In de jaren '70 en '80 van de 20e eeuw waren er ook een aantal koude winters in Nederland. In 1978-1979 was de temperatuur gemiddeld ongeveer -5 graden Celsius, met temperaturen die af en toe tot -15 graden daalden. Ook in 1985-1986 was de winter koud, met temperaturen die gemiddeld ongeveer -6 graden Celsius waren.
De laagste temperatuur in Nederland werd gemeten in Winterswijk op 27 januari 1942, toen de temperatuur daalde tot -27,4 °C (-17,3 °F).
Record hoogste temperatuur
De hoogste temperatuur in Nederland sinds het begin van de metingen is 40.7°C op 25 juli 2019 in het Noord-Brabantse Gilze-Rijen. In de zomer van 2019 kwam voor het eerst in Nederland de temperatuur boven de 40°C.
De winter van 2024-2025 zal naar verwachting onder invloed staan van een zwakke La Niña, met gevolgen voor Europa die sterk kunnen variëren per regio. In Noord-Europa, met name Scandinavië, zal de winter kouder zijn dan normaal, met bovengemiddelde sneeuwval.
Waarom is het weer in het VK nu zo slecht? Het komt allemaal neer op de straalstroom, een snel bewegende luchtstroom van vijf tot zeven mijl boven de aarde die van west naar oost waait . De straalstroom is over het VK of verder naar het zuiden gestroomd, waardoor lagedrukgebieden kunnen binnenkomen, wat wind, regen en koelere temperaturen met zich meebrengt.
Mali en Burkina Faso zijn de warmste landen ter wereld, beide met een gemiddelde van 28,3 °C. Kiribati volgt op de voet met 28,2 °C, terwijl Djibouti en Tuvalu 28,0 °C delen. Deze landen ervaren extreme hitte vanwege hun geografische ligging, voornamelijk in woestijngebieden met minimale regenval.