Zo zijn er rituelen bij het doen van een wens, zoals het uitblazen van kaarsjes en het zingen van een lied bij een verjaardag. Ook het heffen van een glas en het klinken van kristal bij een heildronk zijn rituelen.
We kennen allemaal onze rituelen: ontbijten, krantje lezen, mail checken, verjaardagen, Sinterklaas en Kerstmis vieren, Koningsdag, 4 mei enz. Daarnaast kennen we symbolen: het lintje van de borstkankermaand, het ying en yang-teken, de vredesduif, het kruisteken enz. Afscheid nemen van een dierbare is ook een ritueel.
Een ritueel is het geheel van terugkerende symbolen en handelingen met een speciale betekenis bij uitzonderlijke gelegenheden. Het is een manier van handelen die krachtiger is en meer betekenis heeft dan dagdagelijkse handelingen en gebruiken. Rituelen komen voor in alle culturen, alsook in alle geloofstradities.
Rituelen en gewoonten worden weleens met elkaar verward. Soms spreken mensen over een ritueel terwijl het eigenlijk eerder een gewoonte is, of andersom. Een ritueel is een geheel van symbolen en bijhorende handelingen die bij een speciale gelegenheid voor sommige mensen een bepaalde betekenis hebben.
Rituelen zijn symbolische handelingen, die niet enkel functioneel zijn, maar een diepere betekenis hebben. We koppelen dit vaak aan religie, met rituelen rond geboorte, huwelijk en sterven, maar er bestaan ook veel meer alledaagse rituelen. Deze meer persoonlijke, kleinere rituelen hebben geen grote setting nodig.
Aan heel veel rituelen is een feest verbonden waarbij heel wat mensen samenkomen om een bepaalde gebeurtenis te vieren. Dit is een zeer universeel menselijk gegeven dat in zowat alle menselijke culturen en religies terugkomt. In veel gevallen is het feest zelf onderdeel van het ritueel.
Een ritueel is inherent aan een bepaalde cultuur. In elke cultuur komen bepaalde rituelen voor. Vooral bij belangrijke fasen in het leven zoals geboorte, de overgang naar volwassenheid, huwelijk, religieuze en sociale verbintenissen en de dood. Maar ook als een persoon een nieuwe weg wil gaan en opnieuw wil beginnen.
“Rituelen geven ritme aan het jaar, aan de seizoenen, maar ook aan het leven: ze bieden manieren om overgangen te maken” Het 'nut' hiervan wordt bijvoorbeeld zeer duidelijk bij ingrijpende gebeurtenissen zoals een aanslag of een ramp.
Wat zijn belangrijke rituelen? Er zijn een aantal heel belangrijke momenten in het leven van een christen. Deze momenten worden door de familie en in de kerk gevierd. De belangrijkste zijn: de doop, de eerste communie (gevierd door alleen rooms-katholieken), belijdenis of vormsel, het huwelijk en het overlijden.
Een ritueel is een door gebruiken bepaalde formele handelwijze. Die handelwijze omvat een serie handelingen waarin geen wijzigingen kunnen worden aangebracht betreffende de volgorde of uitvoering.
Door middel van rituelen bouwen we families en gemeenschappen, maken we overgangen en markeren belangrijke gebeurtenissen in ons leven. Voor sommige mensen worden rituelen als ouderwets ervaren, maar nochtans is de handeling van het ritueel een essentieel onderdeel van de menselijke conditie die ons vandaag nog rest.
Vooral op vrijdag gaan moslims in de moskee bidden en luisteren naar de imam, de voorganger. Als moslims bidden, moeten ze eerst hun handen, mond, neus, gezicht, armen, hoofd en voeten wassen in die specifieke volgorde. Uit de minaretten van moskeeën klinkt de oproep tot gebed, de azaan.
Bij rituelen horen symbolen, en die symbolen zijn als ware de eerste taal, dus die geeft een snelle betekenis, maar het ritueel wat daarbij hoort is de betekenis van het symbool. Zo is het voor elke persoon duidelijk.
rite (zn) : gebruik, ritueel, ritus.
De lezing uit de Tora, het heilige boek van de joden, is het belangrijkste ritueel in de ochtenddienst in de synagoge. De Torarol, het heiligste voorwerp in het jodendom, wordt omringd door de aanwezigen naar de lessenaar in de synagoge gebracht. Als de sabbat voorbij is, zijn er ook weer gebeden en ceremoniën.
Onrein voedsel is bijvoorbeeld vlees waar nog bloed inzit, vlees dat afkomstig is van niet-herkauwende dieren met gespleten hoeven of dieren die een natuurlijke dood zijn gestorven. Varkens, hazen en konijnen zijn dus uitgesloten.
Rituelen, gebeden en religieuze praktijken staan vandaag hoog op de levensbeschouwelijke agenda. Volgens theoloog Lieven Boeve blijkt de mens zichzelf opnieuw ontdekt te hebben als een ritueel wezen, dat via ritualisering het leven structureert en diepere betekenissen via praktijken vormgeeft.
Katholieken ontvangen in hun laatste levensfase het sacrament van de zieken in het bijzijn van familie en bekenden. Dat helpt hen zich klaar te maken voor de ontmoeting met God. Dit ritueel wordt ook 'bedienen' genoemd. Voor katholieken is de dood niet het einde.
Rituelen spelen een belangrijk rol in je leven. Het geeft houvast. Hoever we ook terugkijken in de geschiedenis, steeds ontdek je de restanten van ooit uitgevoerde rituelen. Er zijn rotstekeningen en vele beelden bewaard, waarop mensen in rituele houdingen staan.
Definities die `symbooltaal` bevatten:
symbolen die binnen de vrijmetselarij gebruikt worden.
- Gebruiken of gewoonten die van generatie op generatie worden doorgegeven en op die manier tot het cultureel erfgoed zijn gaan behoren. In literaire zin behoren conventies die afkomstig zijn uit een eerdere periode van de literatuurgeschiedenis tot de traditie.
De rouw wordt dan officieel opgeheven, maar de directe nabestaanden mogen pas na een jaar weer feestelijke gebeurtenissen zoals huwelijken organiseren. Na zes maanden herhalen de nabestaanden de plechtigheid van de dertiende dag en na een jaar wordt de rouwperiode afgesloten met een ceremonie.
Christenen herdenken met Pasen dus het lijden van Christus, dat Hij de zonden van de mensheid op zich nam en dat er leven na de dood is. Voor veel seculiere Nederlanders is Pasen een extra vrije dag met eeuwenoude tradities als de paashaas en het eieren zoeken, een dag voor het samenzijn van de hele familie.