In een vruchtgebruik-testament kan je bijvoorbeeld vastleggen dat jouw kinderen eigenaar worden van hun deel van de erfenis (bijvoorbeeld het huis), maar jouw partner met wie je samenwoont het mag blijven gebruiken. Op die manier kan je voorkomen dat jouw partner ineens het huis uit moet.
Het vruchtgebruik is het recht om van iets te genieten en het te beheren. Het vruchtgebruik op een woning betekent concreet het recht om in de woning te wonen, gebruik te maken van de aanwezige inboedel of zelfs de woning verhuren en de huurinkomsten opstrijken.
Vruchtgebruik geeft het recht om bezittingen die van iemand anders zijn te gebruiken of de 'vruchten' daarvan te genieten. Zo kan vruchtgebruik bijvoorbeeld betekenen dat iemand in het huis van een ander mag wonen, of de rente van de bankrekening van iemand anders voor zichzelf krijgt.
Als vruchtgebruiker heb je “het genot” van de goederen die eigenlijk toebehoren aan de blote eigenaar. Jij mag ze gebruiken en beheren en er de inkomsten van innen. Een woning mag je zelf bewonen, zonder dat je huur moet betalen, of je mag ze verhuren én de huur opstrijken.
In een vruchtgebruik-testament kan je bijvoorbeeld vastleggen dat jouw kinderen eigenaar worden van hun deel van de erfenis (bijvoorbeeld het huis), maar jouw partner met wie je samenwoont het mag blijven gebruiken. Op die manier kan je voorkomen dat jouw partner ineens het huis uit moet.
Erfbelasting bij vruchtgebruik
In principe moeten de kinderen erfbelasting betalen over hun 'bloot eigendom' en moet de langstlevende erfbelasting betalen over de waarde van het vruchtgebruik.
De regel blijft dat de vruchtgebruiker de onderhoudsherstellingen aan het onroerend goed zelf volledig moet betalen. Het gaat om alle herstellingen die op korte of lange termijn nodig zijn om de waarde van het goed te vrijwaren, behalve in geval van normale slijtage, ouderdom of overmacht.
Als vruchtgebruiker mag je de eigendom(men) verkopen, maar enkel met een onderling akkoord tussen de vruchtgebruiker en de eigenaar(s). We raden aan om dit akkoord vast te leggen op papier. De eigenaar(s) die dan beschikken over een volle eigendom kunnen overgaan tot verkoop.
Wat bij overlijden? Vruchtgebruik dooft normaal gezien uit als de vruchtgebruiker overlijdt. Die laatste kan zijn recht dus niet legateren, aangezien hij de duur ervan niet kan verlengen tot na zijn dood. Zijn vruchtgebruik schenken kan wel (bij notariële akte).
De waarde van het vruchtgebruik hangt af van de leeftijd van de vruchtgebruiker. Hoe ouder hij of zij is, hoe lager de waarde van het vruchtgebruik. De waarde van de blote eigendom is gelijk aan de waarde van de volle eigendom min de waarde van het vruchtgebruik.
Het vruchtgebruik duurt meestal maximaal 30 jaar. Er is echter een uitzondering: als het vruchtgebruik is gevestigd “in hoofde van” een rechtspersoon, dan kan dit voor een maximale duur van 99 jaar. De faillietverklaring en de ontbinding van de rechtspersoon betekent wel het einde van het recht van vruchtgebruik.
Het kindsdeel is het deel van de erfenis waar u als kind recht op heeft op grond van de wet of het testament. Het kan dat uw erfenis niet direct opeisbaar is, bijvoorbeeld als er sprake is van een wettelijke verdeling of ouderlijke boedelverdeling.
Een goed (roerend of onroerend) kan (virtueel) gesplitst worden in twee componenten: de blote eigendom: dit eigendomsrecht is definitief voor de verwerver en is eventueel ook overerfbaar. het vruchtgebruik: dit gebruiksrecht dooft uit bij het overlijden van de verwerver ervan.
Zo voorkomt u dat als u komt te overlijden de langstlevende partner het huis uit moet. Vaak regelt u in dit testament zaken rondom een woning of vermogen. Dit houdt in dat degene die het vruchtgebruik krijgt de woning mag blijven gebruiken of kan profiteren van de rente uit het vermogen.
Een volle eigendom kan alleen maar verkocht of geschonken worden door de blote eigenaar, mits de vruchtgebruiker daarmee instemt. Deze laatste moet dan zijn vruchtgebruik mee verkopen of wegschenken. Vruchtgebruik is per definitie een tijdelijk recht.
Het kindsdeel is het deel van de erfenis dat volgens de wet naar het kind gaat als een van de ouders overlijdt en er geen testament is. Wanneer de andere ouder nog in leven is, krijgt hij of zij de hele erfenis.
Geen wonder dat kinderen groot of klein de kriebels krijgen bij het idee dat die woning zal worden verkocht. Toch betekent het niet dat zij daarom hun veto kunnen stellen tegen de verkoop. Ouders mogen zelf beslissen over hun eigendommen. Wil je dus je huis of appartement verkopen, doe gerust!
Het vruchtgebruik afkopen of omzetten
Indien er geen andere erfgenamen zijn dan de kinderen, kan de omzetting van het vruchtgebruik, te allen tijde gevraagd worden door de langstlevende echtgenote of de kinderen. Vruchtgebruik afkopen of omzetten, betekent in wezen het einde van het vruchtgebruik.
Een woning in vruchtgebruik kan in Box 1 van de belastingopgave vallen. Dit betekent dus dat de Belastingdienst het vruchtgebruik aanziet als eigenwoning gebruik. Dit is enkel het geval indien het vruchtgebruik op een woning overgaat op de langstlevende echtgenoot via het erfrecht.
Kan vruchtgebruiker verhuren? De vruchtgebruiker heeft inderdaad niet alleen het recht om zelf te wonen in het huis of het appartement. Hij mag het ook verhuren. De huurinkomsten zijn in dat geval volledig voor hem, hij moet die dus niet 'delen' met de naakte eigenaars.
U bezit het vruchtgebruik en uw kinderen de blote eigendom. Gaat het om een bankrekening, dan kan u de inkomsten (rente of dividenden) innen, maar mag u niet aan het kapitaal komen. Uw kind(eren) geniet(en) immers de blote eigendom van die tegoeden.
Bij een erfenis kan er sprake zijn van recht op vruchtgebruik. Dit houdt bijvoorbeeld in dat u kunt blijven wonen in een huis dat niet uw eigendom is of juist een woning erft die nog bewoond wordt. In een testament kan het recht op vruchtgebruik worden vastgelegd.
Als een ouder komt te overlijden, gaat het totale vermogen naar de langstlevende ouder en hoeft deze geen erfbelasting voor de kinderen te betalen. Pas als de langstlevende ouder overlijdt, erven de kinderen en betalen ze belasting.