werden de doden in het hete zand van de woestijn rondom het Nijldal begraven. Daardoor werd het vocht in rap tempo aan het lichaam onttrokken en ontbinding tegengegaan. Zo bleven het gebeente, het spierweefsel, de huid en het haar nog duizenden jaren redelijk bewaard. We noemen dit natuurlijke mummificatie.
Natuurlijke mummies zijn bij toeval bewaard gebleven lichamen. Bijvoorbeeld als ze begraven waren in een woestijn. Door het droge, hete zand verteerde het lichaam niet, maar droogde het uit. Het kan ook bewaard gebleven zijn door bevriezing of doordat het in zure grond ligt.
In Nederland is mummificatie van een zojuist overleden persoon niet toegestaan. Elke conserverende behandeling van een stoffelijk overschot is verboden. Van dit verbod is evenwel ontheffing mogelijk. Die ontheffing geeft de minister van Volksgezondheid.
Rond de organen van de overledene bestond een ware cultus in het oude Egypte. Na de dood werden de organen verwijderd en bewaard in canopen (kleine kruikjes), die de mummie vergezelden in het graf in de piramide. Alleen het hart en de nieren werden niet verwijderd, vanuit de overtuiging dat hierin de ziel woonde.
Een sarcofaag (Oudgrieks: σαρκοφάγος – vleesetend) is een doorgaans stenen kist waarin menselijke stoffelijke resten worden bewaard. Het gaat hierbij specifiek om overblijfselen als gevolg van begraven en niet van cremeren. In het laatste geval is de houder van de resten een urn.
Beroemd zijn de canopen van Toetanchamon. Het hart moest in het lichaam blijven zitten; dat was nodig bij de ceremonie van het wegen van het hart. Daarna werd het stoffelijk overschot 30 dagen in natron gelegd zodat het lichaam uitdroogde. Tot slot werd het lichaam in linnen doeken gewikkeld.
Sommige dode lichamen zijn op een natuurlijke manier gemummificeerd. Bijvoorbeeld door uitdroging of bevriezing. In Amerika zijn veel mummies van de inheemse bevolking gevonden. De oudste natuurlijke mummie ter wereld, de ijsmummie Ötzi, is meer dan 5000 jaar oud.
Hoe ging het mummificeren in zijn werk? Eerst werden de inwendige organen verwijderd, de hersenen met een haak via de neusopening, de rest met een vuurstenen mes door een snee aan de linkerkant van de buik. Vervolgens werd het lichaam in een mengsel van zout en soda (natron) gelegd om het vocht eraan te onttrekken.
Daarna werd de romp van het lichaam opgesneden met een vuurstenen mes en werden alle organen, behalve het hart, verwijderd. Het hart werd in het lichaam gelaten omdat de Egyptenaren geloofden dat het hart het belangrijkste onderdeel van het lichaam was en het intellect bevatte.
Er zijn in Nederland 31 erkende thanopracteurs die overledenen officieel mogen balsemen. Een behandeling kost ongeveer 485 euro. 's Werelds bekendste communist Lenin is na zijn overlijden in 1924 ook gebalsemd.
Bij traditionele balseming wordt er een relatief hoge concentratie formaline gebruikt waardoor het lichaam tot wel drie weken lang geconserveerd kan worden.
Kan iedereen thanatopraxie uitvoeren? Nee. Het is specialistisch werk dat heel secuur moet worden uitgevoerd. Er is specifieke kennis over het menselijk lichaam voor nodig, en veel praktijktraining.
De oudste mummie ter wereld is Portugees
Volgens de onderzoekers is de 8000 jaar oude mummie bij de Sadorivier zo'n 1000 jaar ouder dan zijn 'concurrenten', de zogeten Chinchorro-mummies. De vondst van de Portugese recordhouder bij de Sado in Zuidwest-Portugal werd al in de jaren 1960 gedaan.
Ten eerste werden dieren (of delen van een dier) gemummificeerd om als voedsel te dienen voor de overledene. De dierenmummie werd dan met ander voedsel en andere grafgiften in het graf gezet. Soms werd er een mummie van een huisdier gemaakt, om het voor de eeuwigheid te bewaren. Dit is een tweede soort dierenmummie.
Duizend mummies
Enkele weken geleden werden er zelfs twaalf adellijke familieleden gevonden. Allemaal gemummificeerd. Daarmee komt het totale aantal gevonden mummies op ongeveer duizend exemplaren. Niet alleen volwassenen, maar ook kinderen werden gemummificeerd.
Bekend is hoe de oude Egyptenaren hun mummies maakten. Eerst werden alle organen uit het lichaam verwijderd en werd het lichaam 70 dagen lang in een bad met natuurlijke zouten gelegd. Het moest om zo al het vocht uit het lichaam te onttrekken. Vervolgens werd het lichaam in een bad met conserveermiddelen gelegd.
Veel mummies liggen in het Dal der Koningen, ook wel de Vallei der Koningen in Egypte. Omdat veel mummies zo goed bewaard zijn gebleven kunnen we ook zien hoe de mensen er duizenden jaren geleden hebben uitgezien, en kunnen we soms zelfs zien wat hun laatste maaltijd was, of welke kleur haar ze hadden!
In totaal zijn er 80 piramides in Egypte gevonden. Vlakbij Caïro, de hoofdstad van Egypte, ligt het plateau van Gizeh. Hier staan in totaal elf piramides aan de westoever van de Nijl. De drie grootste zijn de piramides van Cheops, Chefren en Mykerinos.
Hersenen worden bij het mummificeren altijd verwijderd. Die waren namelijk niet belangrijk voor de Egyptenaren. Zij geloven dat je gevoel en je verstand in je hart zitten. Omdat er in hersenen veel vocht zit, kunnen ze niet in het lichaam blijven, want een mummie mag niet nat zijn.
Egyptenaren geloofden in een leven na de dood. Ze wilden dat lichamen, zodat die naar het hiernamaals, de hemel, konden reizen. Vooral belangrijke mensen werden gemummificeerd, zoals farao's, de koningen en koninginnen uit die tijd. Waarom zoeken archeologen naar mummies?
De koning kwam aan de macht door erfopvolging. Hij werd farao omdat zijn vader het was. Het volk had niets te zeggen. Niet alle koningen waren even machtig.
De bekendste piramiden zijn de Piramiden van Gizeh vlak bij de Egyptische hoofdstad Caïro. Het complex wordt beheerst door de drie grote piramiden, de Piramide van Cheops, die van Chefren en die van Mykerinos. Daarnaast zijn er nog enkele kleinere piramiden.
De Oude Egyptenaren kenden in feite geen transcendente god, maar een immanente. Het goddelijke was altijd en overal mede aanwezig. Iedere natuurkracht, bovennatuurlijke kracht, wetmatigheid of facet van de kosmos werd niet alleen benoemd, maar ook aangeduid met een eigen visuele voorstelling.
Is er leven na de dood? Voor de oude Egyptenaren was de dood niet het einde van het leven, maar het begin van de overgang naar een nieuw bestaan. De dode werd opnieuw geboren om eeuwig voort te leven in het hiernamaals.