Als magma boven de grond komt dan wordt het lava genoemd. Het grootste gedeelte van de vulkaanuitbarstingen vindt niet plaats op het land, maar onderwater. Zo ontstaan eilanden.
Bij vulkaanuitbarstingen komt vloeibare steen als lava uit de aarde. Wanneer lava nog in de aarde zit, heet het magma. Magma komt uit de aardmantel of uit het onderste deel van de aardkorst.
De temperatuur van de magma ligt meestal tussen de 650 en 1100 graden Celcius. De meeste magma stolt onder het aardoppervlak waarbij stollingsgesteente ontstaat. Magma kan ook tijdens een vulkaaneruptie aan de oppervlakte komen. Dan heet het lava.
Het instorten van een deel van de vulkaan kan ook tot gevolg hebben dat grondwater door kan sijpelen tot het magma, waardoor de vulkaan op freatische wijze tot uitbarsting komt. De wijze waarop de vulkaan uitbarst na het instorten van een flank kan sterk verschillen van de normale activiteit.
Magma bestaat meestal uit vloeibare silica met daarin opgeloste ionen van alkalimetalen (zoals natrium en kalium), aardalkalimetalen (zoals magnesium en calcium) en ijzer. Magma's en lava's worden ingedeeld naar de hoeveelheid silica, van felsisch (silica-rijk) tot mafisch (silica-arm).
Maar er zijn ook materialen die niet of nauwelijks veranderen als ze in lava terechtkomen. Die hebben namelijk een smelttemperatuur die nog hoger is dan 1200 graden. Dit zijn bijvoorbeeld sommige metalen, zoals staal en titanium en kristallen van kwarts of zirkoon.
Lava is een vruchtbaar basismateriaal, met veel magnesium, ijzer, kalium, calcium, natrium en andere voedingsstoffen. Maar in de eerste jaren na een uitbarsting krijgen bomen of struiken nog geen vat op de gestolde massa.
De Mauna Loa is nu weer de grootste geïsoleerde vulkaan op aarde.
1. Vesuvius. Via de Etna is de stap richting de Vesuvius – de beroemdste vulkaan die wij kennen – snel gezet. De Vesuvius ligt aan de westkust van het vasteland van Italië.
Voor het ontstaan van explosief gesteente draait het er om dat gasdruk zich kan opbouwen in de magmakamer. Dit gebeurd doordat dik bedekkend gesteente zonder scheuren, en magma dat bestaat uit graniet (continentale korst), ervoor zorgen dat gassen niet kunnen ontsnappen en zich opbouwen in de magmakamer.
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
Heel vroeger had Nederland wel een werkende vulkaan. Deze Zuidwalvulkaan ligt nu goed verstopt, op meer dan 2000 meter onder de bodem van de Waddenzee, in de buurt van Vlieland.
Het is een soort kringloop, op de ene plaats komt er materiaal uit de aarde, op de andere plaats gaat er materiaal de aarde in. Het gaat dus nooit 'op' en er ontstaan geen holle plekken in de aarde.
In principe is er bijna geen lava op de aarde. Lava ontstaat namelijk pas wanneer magma het aardoppervlak bereikt. Magma zit vooral onder de aardkorst in de aardmantel. Maar slechts een klein deel van de aardmantel bestaat uit magma.
Aan de kleur van lava kun je zien hoe heet hij is. Lava met gele tinten is boven de 1000 °C, terwijl dieprode lava een temperatuur van 600 à 800 °C heeft.
De Etna, Italië
Deze mooie vulkaan ligt buiten de stad Catania op het eiland Sicilië in Italië, en is het hele jaar door te bezoeken. Ervaren hikers kunnen wandelen naar de top, op 3,326 meter boven zeeniveau. Vanwege zijn schoonheid, staat de vulkaan Etna sinds 2013 op de UNESCO werelderfgoedlijst.
In tegenstelling tot de naastgelegen Mauna Loa is de Mauna Kea niet actief en wordt hij beschouwd als slapende vulkaan. De leeftijd wordt geschat op 1 miljoen jaar, de oudste gevonden stenen zijn ca. 200.000 jaar oud.
De Monte Busca-vulkaan staat ook bekend als de kleinste vulkaan ter wereld en ligt midden in Italië, op de Romagna-heuvels tussen de Tramazzo- en Montone-valleien.
Mount Merapi staat hoog op de lijst van gevaarlijkste vulkanen ter wereld. Niet alleen omwille van de grote activiteit van de vulkaan, maar ook omdat de grote stad Yogyakarta dicht in de buurt ligt. Yogyakarta telt meer dan een half miljoen inwoners.
De aarde wordt donker en koud
In de dagen na een superuitbarsting van de Yellowstone-vulkaan zal lava grote delen van het land overstromen. Tegelijkertijd zullen er as en zwavel over de hele wereld neerregenen en de aarde kouder maken.
De meest actieve vulkaan ter wereld, de Merapi in Indonesië, heeft opnieuw lava gespuwd. Door de uitbarsting stroomde een grote hoeveelheid rode lava uit de vulkaanopening en verspreidden aswolken zich tot zo'n 3,5 kilometer verder.
Wat gebeurt er als lava in de zee terechtkomt? De lava komt in het water terecht waarna er in de eerste plaats heel wat witte stoom te zien is. Op dat moment komen er ook (schadelijke) zoutzuurgassen vrij. Daarnaast is er sprake van een thermische explosie omdat de zee heel snel opwarmt.
Zo kan nieuw land worden gevormd door lava, hierdoor zijn bijvoorbeeld de Hawaïaanse eilanden in de Grote Oceaan ontstaan. Verder is afgekoelde lava – na enige eeuwen van verwering – zeer vruchtbaar en kan daarom goed gebruikt worden als landbouwgrond.
In plaats van betonblokken stelt hij voor bassins te plaatsen die fungeren als mallen. Waar hete lava in stroomt en ijzersterke muren uitkomen zodra de lava is gestold. Die kunnen direct gebruikt worden om het getroffen gebied op te bouwen. Zoals bij koekhuisjes passen de verschillende delen in elkaar.