Een Moreel Beraad is een gesprek waarin de deelnemers gezamenlijk een ethische kwestie uit hun werk bespreken. Zij doen dit gestructureerd, aan de hand van een gespreksmethodiek, en met behulp van een gespreksleider.
Ethische toolkit
Het kiezen voor de ene waarde gaat dan ten koste van de andere waarde. Als je bijvoorbeeld weet dat je patiënt dronken in een auto stapt, kan dat een moreel dilemma opleveren: enerzijds mag je je beroepsgeheim niet doorbreken, anderzijds wil je de patiënt en anderen beschermen tegen mogelijke schade.
Een morele vraag is in zijn formulering neutraal. Een vraag als “Mag Jan misbruik maken van zijn macht als baas door Piet op cursus te sturen?” is al veroordelend over Jan door het woord misbruik dat een afkeuring inhoudt.
Morele vraag formuleren
Belangrijk: de vraag moet met ja of nee te beantwoorden zijn en zo precies mogelijk zijn. Van belang is dat duidelijk is welke behandelingen of handelingsmogelijkheden ter discussie staan en mogelijk zijn. De formulering moet heel precies gebeuren.
De duur kan verschillen, de complexiteit van de casus, de gebruikte methode en de groepssamenstelling (mono- of multidisciplinair). Sommige beraden vinden ad hoc plaats, andere in het kader van een langer lopend Moreel Beraad-project.
De begrippen 'ethiek' en 'moraal' worden vaak door elkaar gebruikt, maar zijn wezenlijk verschillend. 'Moraal' is het geheel van waarden en normen dat voor een persoon of een groep van belang is. 'Ethiek' is het systematisch nadenken over die moraal. Ethiek bestudeert en analyseert dus de moraal.
Moreel is de geestesgesteldheid, geestelijke weerbaarheid, moed, werkkracht of strijdlust die in moeilijke omstandigheden door een individu of groep wordt getoond. Moreel betekent zedelijke kracht, zedelijke moed, zelfvertrouwen of de wil om door te zetten.
Redenen op collectief niveau
Fatsoenlijkheid en moreel verantwoord handelen vormen de olie tussen de maatschappelijke raderen. Ze vergroten de mate waarin andere burgers voorspelbaar zijn en laten daardoor sociale contacten soepeler verlopen.
Er is sprake van een moreel dilemma als men moet kiezen tussen twee of meer met elkaar in strijd zijnde principes of belangen. Bijvoorbeeld als de verpleegkundige merkt dat een cliënt1 behoefte heeft om te praten over de pas overleden partner en dit niet binnen de zorgindicatie past.
Morele vragen zijn vragen die gaan over hoe te leven; hoe we moeten handelen om het leven waardevol / goed te maken. Of zoals sommigen auteurs zeggen: over wat deugt en wat niet deugt. In onderstaande lijst gaat het dus over wat goed handelen is of zou zijn op je werk.
Ethisch is het gebied van de praktische filosofie die handelt over wat goed en kwaad is. Het betekent of iets moreel verantwoord is. Ouders geven aan kinderen hun waarden en normen mee waarvan zij denken dat die goed voor hun zijn. Het is zo dat de ouders hun kind meegeven op welke manier zij in het leven staan.
Wat is een ethisch dilemma? Wanneer verschillende waarden met elkaar botsen – bijvoorbeeld vrijheid en veiligheid – is er sprake van een ethisch dilemma. Bij een dilemma 'schuurt' de kwestie of het dilemma bovendien vaak tussen verschillende betrokkenen. Iedereen heeft namelijk ook weer zijn eigen waarden.
Een dilemma is niet hoe je iets vaktechnisch moet verwerken. Dat staat wel in de regels. Een dilemma is wel dat je een keuze moet maken tussen wat theoretisch zou moeten en wat de klant wil, of je kantoor. Helemaal een goed dilemma heb je als er ook nog jouw persoonlijke mening naar voren komt.
Kenmerken van een ethisch dilemma zijn: Je moet kiezen uit twee of meer keuzes. Het onderwerp gaat over waarden en normen. Je hebt de keus uit oplossingen die ongewenst zijn (voor cliënt, medewerker, organisatie) of niet ideaal zijn.
Een moraal is een antwoord op de vraag 'wat is goed gedrag? ' “Je mag niet stelen” zou een voorbeeld kunnen zijn van een moraal. Andere voorbeelden zijn: “je moet zorgen voor zieke mensen” en “je mag niet pesten”.
Persoonlijk moraal: hiermee worden de normen en waarden van een persoon of een groep personen bedoeld. Individuele moraal: wanneer het over de normen en waarden van één persoon gaat. Groepsmoraal: in groepen kunnen ook bepaalde moralen heersen.
Moreel of moraal is datgene wat we als goed gedrag zien. Dit betekent niemand doden, maar ook niet stelen of iemand opzettelijk kwetsen. Het tegenovergestelde van moreel is immoreel, waarbij het handelen of gedrag tegen de ethiek in gaat.
Morele overtuigingen maken deel uit van iemand zijn moraal. Morele overtuigingen verwijzen naar de opvattingen die iemand heeft over wat goed en kwaad is, wat men wel en niet behoort te doen. Ze verwijzen naar de criteria die men hanteert bij het morele oordelen.
Iemand heeft volledig moreel besef ontwikkeld als hij goed van kwaad kan onderscheiden. Dat onderscheid kan hij bedenken, voelen en hij kan ernaar handelen.
Morele stress gaat gepaard met gevoelens van machteloosheid, frustratie, ontgoocheling, woede. Zorgverleners ervaren psychische en fysieke klachten (neerslachtigheid, slaapproblemen, piekeren, hoofdpijn, rugpijn, maagpijn…). Verder heeft morele stress een negatief effect op de arbeidstevredenheid.
Morele verantwoordelijkheid is het hebben van de verplichting tot het verantwoorden van het eigen gedrag.
Waarden zijn algemene principes die als richtinggevend voor een bepaalde praktijk worden gezien. Waarden geven dus richting aan het handelen. Morele waarden in de gezondheidszorg zijn bijvoorbeeld eerlijkheid, weldoen, vertrouwen, privacy, respect voor autonomie, niet-schaden en rechtvaardigheid.