Door de soja zelf op te eten haal je een tussenstap uit het proces. Dat scheelt een slok op een borrel, al kost de stap van soja naar burger natuurlijk ook wat energie. Al met al zijn vegaburgers zo'n tweeënhalf (kip) tot wel twaalf keer (biefstuk) duurzamer dan vlees, meldt Milieu Centraal.
Conclusie: eet soja liever direct
Duurzaam geteelde soja 'direct' eten – dus in plaats van via de koe die het als voer heeft opgepeuzeld – is aanzienlijk beter voor het klimaat én de natuur dan producten van dieren die soja te eten kregen. Je kunt dus met een gerust hart wat minder vlees eten.
De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika. Daar zorgt de teelt voor allerlei problemen: er wordt bos voor gekapt, de bodem raakt uitgeput en het water wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De meeste soja wordt verwerkt in veevoer.
Soja geteeld voor sojaproducten
Sojadrink heeft een lagere milieu-impact dan melk als het gaat om broeikasgassen (tweederde minder), landgebruik en watergebruik (de helft minder). Het energiegebruik om sojadrink te maken is wat hoger dan van melk.
Vlees is een belangrijke bron van eiwitten, maar niet de enige. Als je vlees vergelijkt met andere eiwitrijke producten kun je voor het milieu beter kiezen voor plantaardige producten (zoals peulvruchten, sojaburgers en tofu). Rund- en lamsvlees hebben de hoogste milieu-impact.
Van alle vleessoorten veroorzaken kalfs- en rundvlees veruit de hoogste CO2 uitstoot. Met gemiddeld 6,4 kg CO2 per kilo vlees is kip van alle vleessoorten het minst belastend voor het klimaat.
Welk dier vervuilt dan het meest? Het ene dier is het andere niet: runderen eten meer en ander voer dan kippen. Runderen (of preciezer geformuleerd: de productie van rundvlees) vragen ook de meeste ruimte en stoten de meeste broeikasgassen uit (met name omdat ze veel methaan produceren), gevolgd door varkens en kippen.
De nadelen van sojaproteïne: Beperkte aanwezigheid van aminozuur methionine. Kan allergieën en kruisallergieën veroorzaken. Bevat structureel gelijkende stoffen als het vrouwelijke hormoon oestrogeen.
Waarom er een alternatief voor soja nodig is
Maar de teelt in Noord-Amerika zit aan zijn max en de teelt in Brazilië en omliggende landen krijgt veel kritiek. Sojateelt daar wordt geassocieerd met ontbossing, overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en onrechtmatige landonteigening.
Een koe of kip verwerkt het voedsel tot vlees, maar heeft daarbij ook energie nodig om te leven. Daardoor levert een kilo soja geen kilo vlees op. Elke kilogram vlees vraagt gemiddeld om zo'n vijf kilo aan plantaardige producten.
De meeste vleesvervangers hebben sojabonen als belangrijkste grondstof. Daar zitten hoogwaardige eiwitten, ijzer en vitamine B1 in, en dat maakt soja een goed alternatief voor vlees. Ook qua textuur komt soja – vooral in combinatie met tarwegluten – behoorlijk dicht bij echt vlees in de buurt.
Niet alleen de oorsprong van de soja, maar ook de industriële verwerking ervan heeft zijn impact op het milieu. Zo blijkt uit tal van studies dat een kilogram sojabonen zo'n 0,6 kg CO2-equivalenten uitstoot, terwijl bij de productie van een kilogram tofu in totaal 0,7 kg CO2 vrijkomt.
Koeien krijgen soja, omdat daar relatief veel eiwit in zit, die ze nodig hebben voor een optimale melkproductie. Met succes: “Mijn opa molk 3000 liter per koe per jaar, maar nu kan een koe wel 10.000 liter geven”, zegt Zwier van der Vegte.
Vleesvervangers en het milieu
Er is minder energie, land en water nodig om deze vleesvervangers te produceren. Bovendien is er geen uitstoot van broeikasgassen door mest of het verteren van voedsel (zoals de methaan die koeien en schapen produceren als ze voedsel verteren).
5 Toch moeten we wel eerlijk blijven, want voor één liter sojadrink zijn 80 gram gepelde sojabonen nodig. En datzelfde geldt voor tofu: voor 1 kilo tofu zijn 330 gram gepelde sojabonen nodig.
Daarnaast werken veel merken van sojaproducten ook met duurzaamheidscertificaten en zijn ze transparant over waar hun soja vandaan komt (bij Alpro bijvoorbeeld voornamelijk uit Canada en de EU). Je kunt dus met een gerust hart sojaproducten eten in Nederland zonder je druk te maken over de milieu-impact.
Bijna een kwart van alle door Nederland ingevoerde sojabonen gaat meteen door als wederuitvoer voor verwerking in het buitenland. Ruim drie kwart wordt in Nederland verwerkt door met name de diervoederindustrie en in mindere mate door de voedingsmiddelenindustrie en voor non-foodtoepassingen.
Soja als veevoer component
Sojabonen kunnen direct worden geconsumeerd, of verwerkt tot sojameel (ook wel sojaschroot genoemd) en sojaolie. Sojameel wordt met name gebruikt als veevoer-component voor kippen, varkens, kalveren en melkvee.
Kun je soja telen in Nederland? Soja is goed in Nederland te telen maar er zijn wel rassen nodig die zijn aangepast aan het Noordwest Europese klimaat. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd er al op kleine schaal geteeld in Nederland maar dat bleek nog niet zo succesvol.
Soja is rijk aan eiwit, onverzadigd vet en bevat ijzer en vitamine B1. Wil je geen of minder koemelk drinken? Dan levert sojadrink met toegevoegd calcium en vitamine B12 een deel van de voedingsstoffen die je normaal uit koemelk haalt.
De peulvrucht soja is rijk aan tal van componenten die ons kunnen beschermen tegen hart- en vaatziekten. Hij bevat onverzadigde vetten en zit boordevol pectine, een soort voedingsvezel die de slechte cholesterol (LDL) verlaagt. Soja is ook rijk aan plantaardige eiwitten die de cardiovasculaire gezondheid verbeteren.
De werkzame stofjes in soja, de zogenaamde “isoflavonen”, of “fyto-oestrogenen” lijken wat op de vrouwelijke hormonen die tijdens de overgang belangrijk zijn. Ze hebben dezelfde chemische structuur en binden zich ook aan oestrogeenreceptoren in het lichaam. Zo helpen ze de hormoonhuishouding in balans te houden.
Kaas levert niet dezelfde voedingsstoffen als vlees. Kaas levert weliswaar evenveel eiwit als vlees en vitamine B12, maar bevat maar heel weinig ijzer, zo'n 0,1 milligram per 100 gram. Bovendien bevat kaas vaak veel verzadigd vet, zeker de vette (48+) varianten en veel zout.
Minder vlees eten is beter voor je gezondheid en het milieu. Door minder vlees te eten en dit vaker te vervangen door peulvruchten en noten verlaag je het risico op verschillende ziekten. Minder vlees eten leidt ook tot minder uitstoot van broeikasgassen, waardoor het milieu minder wordt belast.
Je wordt er tegenwoordig mee om de oren geslagen: vliegen is slechter dan vlees eten. Duidelijk is dat vliegen erg slecht is voor het klimaat. Maar is het slechter dan vlees? Op Nederlands niveau draagt de veestapel volgens de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) voor 10% bij aan de broeikasgasuitstoot.