Donder is het geluid dat tijdens onweer gehoord wordt door de ontlading van de bliksem.
Donder gaat steeds gepaard met bliksem en omgekeerd. Door de extreme hitte die in minder dan een duizendste van een seconde ontstaat in een bliksemschicht, zet de lucht er zeer sterk uit en ontstaat een drukgolf die te horen is als donder.
Donder is het geluid dat je hoort tijdens een onweersbui. Dit geluid wordt gevormd door de ontlading van de bliksem. De Germanen schreven het geluid toe aan de Germaanse God Donar. Deze God zou als het donderde zijn hamer naar de Aarde gooien.
De donder is simpelweg een reactie op de bliksem en is niets anders dan een geluidsgolf die hoorbaar is. Hoewel een hevige donderklap dus vaak zeer angstaanjagend klinkt, is hij dus zeker niet gevaarlijk.
Ook binnenshuis moet je je voorzorgen nemen, want ook in huis gluurt het gevaar om de hoek. Trek alle stekkers van elektrische apparaten uit het stopcontact. Ontkoppel de telefoonaansluiting en de aansluitingen van de computer en de tv.Trek ook de stekker van het waterbed of het elektrische deken uit.
Inslag van bliksem is levensgevaarlijk voor mensen en dieren. Bomen en gebouwen kunnen er ook zeer ernstige schade door oplopen. Het meest gevaarlijk is bliksem als deze vlakbij is. Door het aantal seconden te tellen tussen bliksemflits en donder, weet je hoe ver het onweer bij je vandaan is.
De realiteit is echter dat douchen tijdens onweer absoluut gevaarlijk kan zijn. De kans dat de bliksem op dat moment bij jou inslaat is heel erg klein (de kans om door bliksem geraakt te worden is in Nederland overigens sowieso maar 1 op de 2 miljoen), maar het kán wel.
Onweer is een bui of cumulonimbus die gepaard gaat met elektrische ontladingen. Deze ontladingen zijn waarneembaar als een lichtflits – de bliksem – gevolgd door een scherp of dof rommelend geluid – de donder.
Ga dan niet op de grond liggen. Als de bliksem vlakbij inslaat loop je namelijk het risico dat je in de wegvloeiende bliksemstroom ligt. Ga in plaats van liggen juist op je hurken zitten, met je voeten tegen elkaar aan.
Door de stekkers uit het stopcontact te halen voorkomt u dat de bliksem wanneer die inslaat zich via uw elektrische apparaten kan verspreiden. En daarmee voorkomt u weer dat u vervolgens met allemaal kapotte apparatuur zit.
Vroeger dachten mensen dat de rubberen banden van de auto een blikseminslag niet geleiden. Maar de échte reden dat een auto een veilig 'huisje' is als het onweert, is de metalen carrosserie. Die werkt als geleider van elektriciteit en voert de bliksem af naar de grond, zonder dat je daar als automobilist last van hebt.
Voor iedere seconde die tussen de flits en de klap zit, geldt dat er 343 meter tussen jou en het onweer zit. Zit er drie seconden tussen de bliksemschicht en het gedonder, is het onweer dus zo'n kilometer bij je vandaan. Als je het aantal seconden deelt door drie, weet je op welke afstand het onweer zich bevindt.
De badkamer is niet de enige plek die je moet vermijden. U mag bijvoorbeeld uw vaat of uw handen niet wassen tijdens een onweer. Erger nog: je kunt door de bliksem worden getroffen terwijl je naar het toilet gaat, zelfs als je niet in het water zit, wat voor veel andere problemen zou zorgen.
Blijf bij ramen weg
Hoewel de bliksem dus niet door ramen heen kan gaan is het wel aan te raden om niet te dicht bij ramen in de buurt te gaan staan. Dat heeft meer te maken met de lichtintensiteit van een bliksemflits die dichtbij inslaat dan met het directe gevaar.
Het geluid legt in drie seconden een afstand van ongeveer één kilometer af, dat is dus 333,3 meter per seconde Omdat geluid zo relatief langzaam is en de bliksem soms kilometers lang, is niet één klap te horen, maar achter elkaar het geluid van steeds verder weg gelegen punten van de bliksem.
Tijdens het onweer kunt u het beste een veilige schuilplek zoeken. Niet in de tent, caravan of de camper dus, maar bij voorkeur in een stenen gebouw (kantine, waslokalen, receptie) of in de auto. In een auto zit u als het ware in een kooiconstructie die de stroom veilig om u heen leidt, de zogenaamde kooi van Faraday.
Waarom hoor ik geen onweer als het in de verte flitst? Soms is alleen een bliksem te zien en hoor je geen donder. Dat is wanneer de bui (en dus de lichtflits ook) te ver van je verwijderd is. Geluid draagt niet zo ver als licht, waardoor je de flits wel ziet, maar de donder niet hoort.
Het onweert vaker 's middags of 's avonds. "Dat komt doordat de lucht gedurende de dag vaak opwarmt en het 's ochtends nog niet warm genoeg is om onweer te veroorzaken", zegt de woordvoerder van Weerplaza. Als het 's nachts onweert komt dat vaak doordat onweersbuien overwaaien uit buurlanden als België en Frankrijk.
Ook handen wassen of zelfs plassen wordt afgeraden. Water geleidt namelijk elektriciteit. Wordt het huis getroffen door een blikseminslag, dan kun je hierdoor ook binnen worden getroffen.
Je kunt dus beter voorafgaand aan een flinke onweersbui al alle apparaten loskoppelen. Een eventuele overspanningsbeveiliging zou mogelijke schade aan apparaten na een blikseminslag daarnaast kunnen voorkomen.
In een ouder artikel in de New York Times uit 2006 schatte voormalig meteoroloog Ron Holle, die blikseminslagen in kaart brengt, dat jaarlijks tussen de 10 en 20 mensen in de VS een elektrische schok krijgen tijdens het baden, het hanteren van apparaten of het gebruiken van kranen.
"Voorafgaand aan onweer kan er sprake zijn van warm, drukkend en vochtig weer.Dan kunnen bacteriën zich snel vermeerderen", legt Van der Heijden uit. "Dan wordt soep of welk ander gerecht zuur. Het is heel belangrijk om dingen snel af te koelen als je kookt en niet te lang bij warm weer te laten staan.
Met een normale vaste telefoon loop je nog wel wat risico op schade door een inslag zeer dicht in de buurt. Let wel op dat moderne TV's en computers heel gevoelig zijn voor zelfs kleine piekspanningen.
Tijdens zo'n bliksemflits wordt de lucht in een fractie van een seconde heel sterk opgewarmd, soms tot meer dan 10.000°C. De warme lucht zet heel snel uit, en die schokgolf verplaatst zich door de lucht als een geluidsgolf: de donder.