Opvallend waren in Europa de warmere zomers in de Middeleeuwen en het vaker voorkomen van koude winters. Dit is de zogenoemde Kleine IJstijd tussen grofweg 1450 en 1850.
De laatste jaren maken we de ene na de andere warme zomer mee, maar topzomer in ruim honderd jaar is nog steeds die van 1947. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur uit op 18,7 graden tegen 16,6 normaal (gemiddeld over 1971-2000).
Sinds 1850 is de temperatuur op aarde gemiddeld met 0,11° Fahrenheit (0,06° Celsius) per decennium gestegen , wat neerkomt op ongeveer 2° F in totaal.
Alleen de zomers van 1947, 1976, 1983, 1994, 1995, 1997, 2003 (recordwarm), 2006, 2010 en 2015 waren daar warmer dan de zomer van dit jaar. Zowel gemiddelde de nachttemperaturen als de gemiddelde middagtemperaturen waren op dit weerstation deze zomer 0,7 graden hoger dan normaal.
Op 25 juli 2019 werd het in Nederland voor het eerst meer dan 40 graden. De dagen ervoor werden al temperatuurrecords gebroken op veel plekken in Spanje en Frankrijk. We waren dus voorbereid. Toch waren velen (inclusief ikzelf en veel collega's op het KNMI) behoorlijk verrast dat de 40 graden echt bereikt werd.
Record hoogste temperatuur
De hoogste temperatuur in Nederland sinds het begin van de metingen is 40.7°C op 25 juli 2019 in het Noord-Brabantse Gilze-Rijen. In de zomer van 2019 kwam voor het eerst in Nederland de temperatuur boven de 40°C.
Hoewel 2024 een zeer warm jaar was, werd er dit jaar geen officiële hittegolf geregisteerd. Dit was al geleden van 2021. Tot nu toe telde 2024 weinig vorstdagen (slechts 17). Dit is het derde laagste aantal sinds het begin van de metingen in 1892 (na 2014 met 8 vorstdagen en 1974 met 16 vorstdagen).
De zomer van 2024 was de warmste ooit gemeten op het noordelijk halfrond
Volgens wetenschappers en gegevens van de National Centers for Environmental Information van NOAA was deze bloedhete maand ook de 15e maand op rij met recordwarme maanden. Bovendien sloot deze maand de warmste meteorologische zomer ooit op het noordelijk halfrond af.
Warm, zeg!
En die van 1976 spant daar tot nu toe de kroon: maar liefst 17 dagen lang kreunden we onder helse temperaturen. De warmste dag klokte af op een broeierige 35,4 graden. Even ter vergelijking: onze meest recente hittegolf, van 23 juni tot 30 juni 2019, telde 8 dagen.
Droogste jaren van Nederland
Het KNMI meet sinds 1901 hoe droog het in Nederland is. De droogste zomer sindsdien was in 1921. In dat jaar viel slechts 387,3 millimeter regen in de zomermaanden. Toch was 1921 niet het jaar met het hoogste neerslagtekort.
Zelfs na die eerste verschroeiende millennia was de planeet echter vaak veel warmer dan nu . Een van de warmste tijden was tijdens de geologische periode die bekendstaat als het Neoproterozoïcum, tussen 600 en 800 miljoen jaar geleden. De omstandigheden waren ook vaak bloedheet tussen 500 miljoen en 250 miljoen jaar geleden.
Voor Nederland waren gemiddelde wintertemperaturen van –20 graden Celsius heel normaal. Dit duurde tot ongeveer 15.000 jaar geleden. Toen nam de temperatuur plotseling toe. Het werd in Noordwest-Europa in de winter zeker 15 tot 20 graden warmer.
Onderzoekers onderzochten wanneer het lichaam meer energie gaat gebruiken om zichzelf koel te houden bij hoge temperaturen. Ze ontdekten dat deze bovengrens voor temperaturen tussen de 40℃ (104F) en 50℃ (122F) ligt, wanneer het menselijk lichaam niet meer optimaal functioneert.
In de jaren '70 en '80 van de 20e eeuw waren er ook een aantal koude winters in Nederland. In 1978-1979 was de temperatuur gemiddeld ongeveer -5 graden Celsius, met temperaturen die af en toe tot -15 graden daalden. Ook in 1985-1986 was de winter koud, met temperaturen die gemiddeld ongeveer -6 graden Celsius waren.
In het meest extreme scenario stijgt de gemiddelde temperatuur tot 2050 met nog eens 1,6 °C ten opzichte van de huidige normaal en tot 2100 met 4,4 °C.
Maar ook de zomer van 1975 was erg heet. Het KNMI in de Bilt boekte een gemiddelde temperatuur van 19,9 graden en daarmee behoort het tot een van de warmste augustusmaanden ooit. Dat het warm was in 1975 tonen ook deze foto's uit Het Utrechts Archief.
In 1976 was de hoogste temperatuur in juni 35,6 graden in Southampton, en de maximumtemperatuur dat jaar was 35,9 graden. De recente hittegolf overtrof dit met meer dan 4 graden, waarmee de vorige hoogste temperatuur van 38,7 graden in 2019 werd verbrijzeld.
De vorige warmste zomers zijn 2003 met een gemiddelde temperatuur van 18,6°C en 1826 met een gemiddelde zomertemperatuur van ongeveer 18,7°C. Alle zomermaanden van 2018 (juni, juli en augustus) waren zeer warm.
40,7 graden werd het op 25 juli 2019 in het Noord-Brabantse Gilze-Rijen. Nog nooit eerder kwam de temperatuur in Nederland boven de 40°C. Uiteindelijk is het op deze dag op acht KNMI meetstations warmer dan 40 graden geweest.
Volgens de honderdjarige kalender wordt de winter van 2024/2025 vooral erg onrustig. De 100-jarige kalender voorspelt een koude-inval vanaf half november met sneeuw en storm. In december voorspelt de kalender nog meer kou en sneeuwval. December brengt meer kou en sneeuw, maar halverwege wordt het wat zachter.
Het is officieel: 2024 was het warmste jaar op aarde ooit gemeten , volgens een analyse van wetenschappers van NOAA's National Centers for Environmental Information (NCEI). Samen met de historische hitte daalde de Antarctische zee-ijsbedekking tot de op één na laagste omvang (bedekking) ooit gemeten.
De gemiddelde dagelijkse temperaturen in de Verenigde Staten in juli variëren van ongeveer 21°C in de noordelijke staten zoals Maine en Minnesota tot maxima van 32°C of hoger in de zuidelijke staten zoals Texas en Florida .
Met een gemiddelde temperatuur van 17,7 °C tegen 17,5 °C was de zomer net iets warmer dan het langjarig gemiddelde. De zomer kende twee gezichten: de eerste helft was het vaak koel en nat, de tweede helft vaak warm en droog.
De huidige officiële hoogste geregistreerde luchttemperatuur op aarde is 56,7 °C (134,1 °F) , gemeten op 10 juli 1913 op Furnace Creek Ranch, in Death Valley in de Verenigde Staten.
De langste hittegolf beleefde ons land in 1975. Op 29 juli begon een aaneengesloten reeks van achttien zomerse dagen, waarvan er zes tropisch waren. In de zomer van 1976 kwam een hittegolf voor van 17 dagen, waarvan er 10 tropisch waren.