Middeleeuwen. De eerste grachten zijn gegraven voor stadsverdediging en waterbeheer. Na stadsuitbreidingen kwamen de oude verdedigingsgrachten binnen de stadsmuren te liggen en verloren hun functie. Maar ze kregen er een rol voor in de plaats die de stad uiteindelijk schatrijk zou maken: transport van koopmansgoederen.
Functies. Belangrijke redenen voor de aanleg en instandhouding van de grachten zijn en waren: afwatering, transport, verdediging en riolering. Het schuren van grachten was, waar mogelijk, een manier om ze open te houden.
Amsterdam breidde zich langzaam uit rond de Amstel. Aan het einde van de 16e en in de 17e eeuw groeide de stad aanzienlijk en ontstond de unieke Amsterdamse grachtengordel met water, vele bruggen, bomen en grachtenpanden.
De Amsterdamse grachtengordel werd tijdens de Gouden Eeuw (1600-1700) gebouwd en groeide door de eeuwen heen uit tot een van de meest unieke plekken ter wereld. Het netwerk van verschillende waterwegen werd toentertijd gemaakt voor de drainage en terugwinning van land voor uitbreiding van de stad.
Grachtenpanden hadden meestal een kelder en een pakzolder, waar handelsvoorraad kon worden opgeslagen. Op de zolder was een hijsinstallatie of een speciale balk bevestigd om goederen op te takelen. In 's-Hertogenbosch en Maastricht werden de huizen in de middeleeuwen ook over de grachten gebouwd.
Het bekendste verhaal rondom de hellende huizen is dat ze zo werden gebouwd vanwege het 'touw en blok'. Via een uitstekend stuk hout (hijsbalk) bovenin de gevel kan met een katrol een lang touw worden bevestigd. Daarmee kun je bijvoorbeeld zwaar meubilair via het raam naar binnen of naar buiten hijsen.
Het smalste huis ter wereld
Vroeger werd de hoogte van de belastingen bepaald aan de hand van de breedte van de gevels. Amsterdammers bouwden hun huizen daarom zo smal mogelijk om hoge belastingen te vermijden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het smalste huis ter wereld in Amsterdam staat.
Deze grachten liggen als een spinnenweb rond het centrum van de stad. Gezamenlijk hebben ze een lengte van ruim10 kilometer en een gemiddelde diepte van 2.40 meter bij een breedte van ongeveer 27 meter. Met de aanleg van de grachtengordel werd in 1613 begonnen.
De eerste grachten zijn gegraven voor stadsverdediging en waterbeheer. Na stadsuitbreidingen kwamen de oude verdedigingsgrachten binnen de stadsmuren te liggen en verloren hun functie. Maar ze kregen er een rol voor in de plaats die de stad uiteindelijk schatrijk zou maken: transport van koopmansgoederen.
De bekendste grachten zijn de Herengracht, Prinsengracht en de Keizersgracht. Samen vormen zij de Amsterdamse grachtengordel. Het zijn kanalen die in de 17e eeuw zijn gegraven, tijdens de Gouden Eeuw. De Singel ligt daarbinnen en werd al veel eerder aangelegd: in de 15e eeuw.
Het grootste geheim is de diepte van de grachten, blijkt onder meer uit dat aquarium. Tussen de één meter vijftig en twee meter, dan heb je het wel gehad.
Over dé mooiste gracht van Amsterdam zijn verrassend veel mensen het eens: de Brouwersgracht! Toen 'Het Parool' een jaar of tien geleden aan alle lezers vroeg om te stemmen op de mooiste straat van Amsterdam, eindigde Brouwersgracht zelfs 'officieel' en met afstand als allermooiste.
Dit en nog meer feiten over de Amsterdamse grachten. De officiële telling staat op 165 grachten met een lengte van 75km. De oudste gracht stamt al uit 1385, namelijk de Oudezijds Voorburgwal en met 6,3 kilometer is de Singelgracht de langste gracht. De breedste gracht is met 31 meter breed de Keizersgracht uit 1612.
Een sloot (Belgisch-Nederlands: gracht) is een gegraven watergang die dient om overtollig water af te voeren om wateroverlast te voorkomen, en is breder dan een greppel en smaller dan een gracht.
Een singelgracht, singel of vest(e) is een water rond een binnenstad, vaak een overblijfsel van de middeleeuwse verdedigingsgracht van een vestingstad. Een singel heeft, in tegenstelling tot grachten in binnensteden, doorgaans geen gemetselde kademuren, maar schuin aflopende walkanten.
Gracht lijkt vooral te duiden op een lokale/plaatselijke waterweg met een gering bereik. Dit laatste vind ik een belangrijk onderscheid ten opzichte van kanalen. Een kanaal is meer gericht op het verbinden van plaatsen en/of gebieden over grotere afstanden.
De Amsterdamse economie dreef op bier en haring. De stad verwierf in 1323 het alleenrecht op de invoer van bier uit Hamburg. De stad kreeg hierdoor een belangrijk handelsmonopolie in Holland. Van oudsher was de haringhandel in handen geweest van de Oostzeelanden.
Daarom geldt nu het tolprivelege van graaf Floris V als geboorte van de stad, verleend op 27 oktober 1275. In dat jaar woonden er zo'n duizend mensen in Amsterdam, dat toen nog 'Amestelledamme' heette, vernoemd naar de dam in de Amstel die toen net was gebouwd op - jawel - de Dam.
Het succes van Amsterdam bracht een enorme bevolkingsgroei met zich mee: het inwonersaantal verdubbelde tussen 1570 en 1600 tot 60.000. Er moest dus urgent een nieuwe infrastructuur worden aangelegd. Deze groei leidde tot de wereldberoemde Grachtengordel. En de bevolking van Amsterdam bleef groeien.
We meten de temperatuur en de hoogte van het water. En we kijken welke stoffen en bacteriën erin zitten. Wat zien we: de kwaliteit van het grachtenwater wordt steeds beter. De grachten zijn zelfs zo schoon dat duizenden mensen ieder jaar het water in duiken tijdens de Amsterdam City Swim.
Als u in open water gaat zwemmen (dus niet in een zwembad), loopt u mogelijk gezondheidsrisico's. Steeds meer Amsterdammers zwemmen in open water, zoals grachten, kanalen en plassen. Dat levert veel plezier op en brengt verkoeling in hete zomers.
Dit materiaal zinkt veel langzamer naar de bodem dan minerale deeltjes zoals klei, zilt en zand. "Ook is de hoeveelheid humuszuren in het water in Amsterdam veel groter. Dat is te zien aan de geel-bruine kleur van het water, die het beeld ook als er geen organische deeltjes zouden zijn, veel donkerder maakt.
De huizen in Amsterdam werden dus expres scheef gebouwd. Maar: vandaag de dag staan ze nóg schever dan de bedoeling was. Dat komt door de drassige bodem waarop Amsterdam is gebouwd. Al in de middeleeuwen sloegen bewoners palen van wel zeven meter in de grond om de funderingen te verstevigen.
De inspiratie voor de getrapte vorm van de stenen topgevel moet wellicht gezocht worden in de kantelen van de middeleeuwse kastelen. Maar misschien hebben ook bouwtechnische redenen een rol gespeeld. De trapgevel komt vooral voor als voorgevel. Daarnaast bouwde men stenen puntgevels en stenen tuitgevels.