De brandgans bijvoorbeeld broedt in arctisch Rusland, Spitsbergen en Groenland. Na hun lange reis komen ze begin oktober aan in ons land. Het overig deel van de populatie overwintert in Duitsland, Schotland of Ierland. Nederland is bij uitstek een land om ganzen te kijken.
De kolgans en toendrarietgans zullen in februari vertrekken, gevolgd door de taigarietgans in maart en de brandgans in april of mei. De grauwe gans en de brandgans zijn (tegenwoordig) de vreemde eenden in de bijt: een gedeelte trekt weg terwijl een ander deel gewoon als jaargast in Nederland blijft.
De meeste voorkomende wintergasten (cijfers 2017) zijn de kolgans, brandgans, grauwe gans, toendrarietgans en de rotgans. Daarna volgen de canadese gans en de nijlgans in grootte, deze worden gerekend tot de exoten.
In het klassieke patroon van de vogeltrek vliegen grote zwermen ganzen in de lente vanuit het zuiden van de VS naar het noorden, waar ze op vaste plekken in het hoge noorden van het continent neerstrijken om er te paren en hun jongen uit te broeden.
Deze ganzen leggen de 3000 km lange reis in slechts 5 dagen af. Dat ze zo snel kunnen, was een grote verrassing voor ons.
Op het hoogtepunt in de winter verblijven in Nederland tussen de 1,8 en 2 miljoen ganzen. Het overgrote deel broedt veel noordelijker op de toendra's van Nova Zembla, Spitsbergen, Scandinavië, en Siberië. Ze brengen de winter in Nederland door omdat het hier warmer is en er voldoende voedsel is.
In de winter trekken ze naar Denemarken en verder tot aan Bretagne. In Nederland zien we grote concentraties in het Deltagebied, Flevoland en Friesland. De kleine rietgans leeft 's zomers van hetzelfde menu als de kolgans maar dan in Finland en Lapland.
Communiceren in het donker
'Het is niet dat ze nu meer lawaai maken, maar het is vooral de massa', zegt Dijksterhuis. 'Ze vliegen in het donker en kunnen elkaar niet goed zien. Al kunnen vogels veel beter zien dan mensen. Ze houden contact door te gakken.
De drie dappere vogels hebben eind augustus 2009 de vlucht gemaakt van het midden van Zweden naar tropisch Afrika, dicht bij de evenaar. Daarbij legden ze 6170, 6800 en 4620 kilometer in één keer af. En dat in heel korte tijd: 72, 84 en 48 uur.
Ganzen vliegen tijdens de vogeltrek in V-formatie omdat het energie bespaart ten opzichte van het achter elkaar vliegen.
'Er komen constant indringers overvliegen en dan moeten die paren daarop reageren. Ze maken dan een hoop herrie om aan te geven dat het hún plek is en dat die andere ganzen moeten doorvliegen. Dat moet wel agressief overkomen en dus maakt het veel geluid', legt Majoor uit.
Insectenetende vogels en hun prooien gaan lager vliegen als er minder stijgende lucht is. De lucht stijgt als hij opwarmt (bijvoorbeeld doordat de aarde, nadat ze de gehele dag is opgewarmd door de zon, de onderste luchtlagen zal opwarmen).
Huisvesting. Ganzen zijn groepsdieren en mogen daarom nooit alleen worden gehouden. Als u niet meer dan twee dieren wilt houden kunt u kiezen uit een koppel (gans en gent) of twee ganzen (vrouwtjes). Wilt u meer dieren dan is een trio (gent met twee ganzen) een mogelijkheid.
Zo komen vogels uit de tropen bij ons terecht om hun nageslacht de allerbeste eerste zorgen te kunnen bieden. De ganzen die bij ons overwinteren vliegen 's zomers dan weer richting Arctische gebieden om er te profiteren van de explosie aan insecten en de hoge kwaliteit aan kruiden en grassen.
De jacht op ganzen is barbaars.
Elke winter komen ze weer; de overwinterende ganzen. De meeste van deze ganzen broeden op de noordelijke toendra's van Noord-Europa. In Nederland verblijven midden in de winter er meer dan 2 miljoen stuks! Een gans die niet broedt in ons gebied, maar in groten getale in Waterland overwintert is de kolgans.
In de winter zijn ze in een warmer land dan in de zomer. Vogels die heen en weer reizen tussen een zomergebied en een wintergebied noem je trekvogels. Sommige vogels trekken een paar honderd kilometer weg, bijvoorbeeld van Nederland naar Zuid-Frankrijk. Andere vliegen wel duizenden kilometers, zoals naar Zuid- Afrika.
Nederlandse ooievaars overwinteren hoofdzakelijk in Zuid-Europa en West-Afrika. Open vuilstortplaatsen in Midden- en Zuid-Spanje worden bezocht vanwege het ruime voedselaanbod, in de vorm van voedselafval, insecten en muizen en ratten.
De boerenzwaluwen die in Nederland broeden, overwinteren in West- en Centraal-Afrika, ruwweg het gebied tussen Ivoorkust en Angola. Tussen eind maart en begin juni (met piek in mei) keren ze terug naar ons land.
Gedomesticeerde ganzen kan je over het algemeen gemakkelijk hanteren en onderzoeken hoewel dit stress veroorzaakt. Ze kunnen zich verdedigen door te flapperen met hun vleugels, uit te halen met hun poten of door te bijten.
Je kunt een agressieve gans kalmeren door respectvol zijn territorium te verlaten. Blijf rustig en loop langzaam achteruit weg. Doe niets dat de situatie zou kunnen doen escaleren, zoals gaan schreeuwen. Als je gewond raakt, moet je op zoek gaan naar medische hulp om de wonden te laten onderzoeken.
Hoe communiceren vogels nog? Vogels praten ook met hun gedrag, bijvoorbeeld om belagers of soortgenoten weg te houden. Denk maar aan ganzen die een alarmhouding aannemen (kop omhoog, hals smal en lang). Of een fuut die zich groot maakt, door de veren op te zetten, wanneer een belager te dicht bij het nest komt.
Oranje werkt goed bij het verjagen van watervogels zoals ganzen. Ook ganzen verschrikkers, zoals vogelverjagende vliegers, zijn effectief. Al bij het lichtste briesje verjagen vliegers ganzen. Een goed voorbeeld hiervan is de Black Hawk kite.
Ganzen eten behalve gras, gemengd graan, andijvie, wortel en eventueel een kleine hoeveelheid brood. Ganzen hebben dagelijks vers water nodig. Maar brood heeft niet de juiste voedingswaarde. De vertering van dit soort voedsel kost ganzen meer moeite 'want ze zijn er niet op gebouwd'.