Hoewel water zelf de aarde niet kan verlaten, concludeerden onderzoekers dat hydrogen (waterstof) dat wel kan en doet. Even om op te frissen: water bestaat uit waterstofmoleculen en zuurstofmoleculen, oftewel H20.
Kan hier het water ook opraken? Gelukkig hoeven wij ons in Nederland, ook bij een tijdelijk watertekort op tropische dagen, geen zorgen te maken over de drinkwatervoorraad. Het water dat vandaag uit de kraan komt is honderden, soms wel duizenden jaren geleden gevallen als regen.
Gek genoeg weet niemand precies waar al dat water vandaan komt. Water bestaat uit waterstof (H) en zuurstof (O) – twee elementen die veel voorkomen in het heelal. Maar de aarde is ruim 4,5 miljard jaar geleden samengeklonterd uit kleinere hemellichamen, en daarbij kwam enorm veel warmte vrij.
Ongeveer 70% van het aardoppervlak is bedekt met water. Maar water bevindt zich ook in de lucht als damp en onder de grond in watervoerende lagen als grondwater. De totale watervoorraad op aarde is 1400 miljoen km3 ( 1 m3 water is gelijk aan 1.000 liter water.)
In de grote waterkringloop verdampt het water in zeeën en rivieren door de warmte van de zon. De waterdamp komt in de lucht en vormt een wolk. Als er genoeg damp in een wolk zit, gaat het regenen en valt het water weer terug op de aarde.
Er zit ongeveer 22 miljoen kubieke kilometer water in de grond. Ter vergelijking, in de oceanen zit niet meer dan 100 duizend kubieke kilometer water. Zou al het water boven de grond gepompt worden, dan zou er overal 180 meter water staan.
Lamb stelt: ”Als het waterpeil door de droogte echt zo laag wordt dat vrachtverkeer bijna niet meer mogelijk is, is de kans groot dat het brandstoftekort wel een probleem wordt.” Een ander risico van de droogte is dat de dijken kunnen uitdrogen en daardoor verzwakken met eventueel een dijkdoorbraak tot gevolg.
Amper 3 op de 10 Congolezen hebben zuiver drinkwater, nochtans is Congo het land met het meeste water in Afrika. Congo bestaat 60 jaar als onafhankelijk land. Een van de grote problemen van vandaag is het tekort aan drinkwater.
Zoals elk jaar houden Rijkswaterstaat, waterschappen, drinkwaterbedrijven, provincies en betrokken ministeries de watertoestand sinds maart in de gaten. Sinds 13 juli 2022 is opgeschaald naar het niveau dreigend watertekort (niveau 1). Vanaf vandaag geldt een nationaal feitelijk watertekort (niveau 2).
Er zijn grote voorraden en die worden continu aangevuld. De natuur en landbouw hebben veel water nodig. Vergeleken daarmee is wat we nodig hebben voor drinkwater maar erg weinig. De beschikbaarheid van drinkwater komt dan ook meestal niet in gevaar.
De aarde is zo'n 4,5 miljard jaar geleden ontstaan, tegelijkertijd met de zon en de rest van het zonnestelsel. De oudste fossiele aanwijzingen voor het bestaan van leven zijn 3,5 miljard jaar oud. Pas zo'n 600 miljoen jaar geleden maakt het aardse leven voor het eerst een snelle ontwikkeling door.
De eerste kilometerlange aanvoerleiding wordt in Pergamon gebouwd, zo'n 200 jaar VC. De Grieken voeren als eersten water onder hoge druk aan dankzij het principe van de communicerende vaten. In het Romeinse Rijk kent de watervoorziening een grote groei.
Het einde van de zon
Dat gebeurt over ongeveer 5 miljard jaar, als de zon is opgebrand. Een ster die geen waterstof en helium meer heeft om aan fusie-energie te komen zal in intensiteit afnemen maar heel erg opzwellen. De zon zal naar schatting zo groot opgeblazen worden dat de aarde erdoor wordt verzwolgen.
Op dit moment wordt de hoeveelheid water geschat op 1,35 miljard km3. Een onderzoek dat in 2014 werd gepubliceerd, stelde dat er een mogelijkheid is dat er een waterreservoir bestaat diep in de korst van de aarde. Dat reservoir zou meer water bevatten dan alle oceanen bij elkaar.
Hoeveel water is er op aarde en hoeveel hiervan is beschikbaar voor mensen? Er is op aarde ongeveer 1385 miljoen kubieke kilometer water. 97,5% van het water is zout water dat zich vooral in oceanen bevindt. Slechts 2,5% van al het water bestaat uit zoet water dat gebruikt kan worden door planten, dieren en mensen.
Ons drinkwater bestaat uit een mix van water van verschillende leeftijden. Diep onder de Veluwe bevindt zich grondwater met een ouderdom tot maar liefst 20.000 jaar. Bij Hoenderloo wordt dit door waterbedrijf Vitens opgepompt. Ook in Noord-Brabant is in de diepere aardlagen oeroud water aanwezig.
Als we de aarde als één geheel nemen, is er drinkwater tot in de eeuwigheid. Het water dat we drinken, of het nu uit de kraan komt, uit een fles of misschien wel rechtstreeks van de bron, is immers allemaal afkomstig van de neerslag, en er valt oneindig veel meer regen dan de totale mensheid ooit kan drinken.
In de zomer heeft Nederland vaker te maken met droge periodes, doordat er dan meer water verdampt dan dat er neerslag valt. Maar momenteel staat 2022 volgens het KNMI wel in de top-5 van droogste jaren sinds het begin van de metingen in 1901.
De droogte neemt af. Hoewel er regionaal nog grote verschillen zijn, is er landelijk geen sprake meer van een grotere vraag dan aanbod van zoet water. Daarom wordt nu overgegaan van het niveau 'feitelijk watertekort' (niveau 2) naar 'dreigend watertekort' (niveau 1).
Gemiddeld is de waterhardheid in Nederland hard tot vrij hard (ongeveer 8 dH). Het minst harde water vind je in Friesland, Flevoland en een deel van Gelderland. Erg hard water in Nederland vind je dan weer in delen van Overijssel, Limburg en Noord-Brabant.
Tekorten aan water zijn het grootst in Afrika en het Midden-Oosten. Vooral in landen in de Golf, zoals Bahrein, Qatar, Koeweit en Saudi-Arabië is een groot watertekort. Ook in China en India heersen in toenemende mate tekorten.
De landen die in 2040 met een ernstige watertekorten te maken zullen krijgen zijn Bahrein, Israël, Palestina, Spanje en Chili.
Ook hier komt 1921 verreweg als droogste jaar naar voren, en wordt ze gevolgd door de droogtes van 1996, de jaren vijftig (1949, 1953-1954, 1956, 1959-1960) en 1976. De meest recente droogtes van 2017 en 2018 waren behoorlijk intens, maar niet in dezelfde mate als de grootste droogtes van de 20ste eeuw.
Het droogste seizoen van het jaar is de lente, van half maart tot mei.
Gemiddeld valt in Nederland 847 mm per jaar, maar in de Randstad en in de hoger gelegen gebieden valt meer neerslag. Duidelijk herkenbaar zijn de Utrechtse Heuvelrug, De Veluwe, de Hondsrug en de Vaalserberg. De droogste regio van Nederland is het uiterste oosten van Noord-Brabant en het noorden en midden van Limburg.