Er zijn echter ook veel andere vormen van ongewenst gedrag in de zorg die als grensoverschrijdend worden ervaren, denk aan bedreiging, het onthouden van zorg, schenden van privacy, schreeuwen of vernedering.
Vaak is dergelijk gedrag zelfs niet kwetsend bedoeld en beseft de dader niet dat anderen er aanstoot aan nemen. Grensoverschrijdend gedrag op het werk wordt gedefinieerd als ongewenst of niet-wederzijds gedrag op de werkplek door een andere persoon.
Ongewenst gedrag is gedrag dat als bedreigend, vernederend of intimiderend wordt ervaren. Het kan zich uiten in de vorm van seksuele intimidatie, discriminatie, pesten, agressie en geweld. Een werkgever dient beleid te voeren om ongewenst gedrag tegen te gaan.
Bij grensoverschrijdend gedrag brengt iemand een ander schade toe op fysiek, mentaal of emotioneel vlak. Dit uit zich bijvoorbeeld in seksuele intimidatie of zelfs seksueel misbruik, pesterijen, discriminatie of agressie.
Eerder ervaring met seksueel geweld of kindermisbruik. Genderstereotiepe opvattingen, seksuele dubbele moraal, negatieve opvattingen over vrouwen en meisjes en traditionele rolopvattingen. Veel losse sekspartners hebben, vroeg beginnen met seks en seks hebben in ruil voor geld of iets anders.
Waar ligt de grens? Van Vlimmeren somt voorbeelden op van grensoverschrijdend gedrag: stalken, dreigen, intimideren, manipuleren, seksueel getinte opmerkingen maken én machtsmisbruik.
Elke vorm van gedrag waarbij jij geen mens van vlees en bloed meer bent, maar een “object” wordt, een “het”, is grensoverschrijding. Elke vorm van gedrag waarbij jij “speciaal” of “exclusief” (jij en ik en niemand anders, niemand mag het weten) wordt gemaakt, is grensoverschrijding.
Wat kunt u doen als werknemer? Als u te maken krijgt met pesten of intimidatie op het werk dan dient u een officiële klacht in bij uw werkgever. De werkgever is verplicht om de klacht in behandeling te nemen en maatregelen te nemen. Zo nodig kan de werkgever actie ondernemen richting de dader.
Intimidatie is een andere vorm van manipulatie. Daarbij probeert iemand je gedrag te beïnvloeden door je doelbewust af te schrikken, voor schut te zetten, bang te maken, in verwarring of verlegenheid te brengen of te verlammen.
Voorbeeld van een gedragscode Niemand twijfelt aan de vakkennis van professionals. Vakbekwaamheid staat buiten kijf. Klantgerichtheid niet! Daar moet in elke organisatie voortdurend aan gewerkt worden.
Er kan sprake zijn van een slechte emotionele ontremming. Dan is iemand niet meer gewoon boos of verdrietig, maar meteen heel boos en vreselijk verdrietig. Iemand vloekt bijvoorbeeld snel als iets niet lukt of maakt ongepaste gebaren zoals het opsteken van de middelvinger.
Om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, is het belangrijk om beleid hierop te ontwikkelen of juist je huidige beleid aan te scherpen. Op grond van de Arbeidsomstandighedenwet ben je als werkgever verplicht te zorgen voor de veiligheid en gezondheid van jouw werknemers.
Gewoon goed met elkaar omgaan
Ongewenst gedrag in een team voorkomen is eigenlijk heel vanzelfsprekend. Door bijvoorbeeld gewoon goed samen te werken, een open sfeer te creëren, elkaar en elkaars verschillen te respecteren, duidelijkheid en draagvlak te hebben over teamdoelen en eigen taken.
Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag? Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat het om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en de grenzen van het slachtoffer overschrijden. Dit kan al dan niet fysiek zijn (De Haas, 2012).
Categorie 2: betasten, muv naakte geslachtsdelen
Er valt onder meer te denken aan het aaien of wrijven over en betasten, grijpen, kussen of likken van de borsten, billen of overige lichaamsdelen. Ook het betasten van het kruis over de kleding behoort hiertoe. De tongzoen is uitgezonderd en valt onder categorie 3.
Seksueel misbruik bestaat uit alle seksuele aanrakingen of handelingen die een volwassene een kind opdringt. Dit varieert van begluurd worden of moeten kijken naar seksuele handelingen van de volwassene tot betasting of verkrachting.
Bij positieve seksuele interactie is er sprake van wederzijdse instemming, vrijwilligheid en gelijkwaardigheid. Wanneer er sprake is van ongelijkwaardigheid of bijvoorbeeld van leeftijds- of machtsverschil, spreekt men van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Cijfers seksueel geweld
Volgens het CBS zijn er jaarlijks 100.000 slachtoffers van aanranding, verkrachting en/of misbruik. Hiervan is 90% vrouw en 10% man. Wordt fysieke seksuele intimidatie zoals ongewenste aanrakingen meegeteld, dan ligt het aantal slachtoffers nog veel hoger.
Kinderen vanaf vijftien maanden kunnen seksuele responsen vertonen, zoals blozen, zweten en een verhoogde ademhaling. Jongetjes kunnen een erectie krijgen, hier zijn geen volwassen seksuele gevoelens aan gekoppeld. Vanaf vier jaar kunnen kinderen gevoelens van verliefdheid omschrijven.
Pesten is grensoverschrijdend gedrag dat je zo kan herkennen: het gebeurt herhaaldelijk, het heeft de intentie te schaden, er is een machtsverhouding en er is een negatieve impact.
Emotionele stoornissen kunnen gepaard gaan met lichamelijke klachten, verhoogde prikkelbaarheid, eetproblemen, slaapproblemen, concentratietekort, verminderd zelfvertrouwen, motivatieverlies en slechte schoolprestaties. Emotionele stoornissen hebben een grote impact op het functioneren van de kinderen en hun omgeving.
Meest voorkomende gedragsstoornissen:
ADHD. ODD/oppositioneel opstandige gedragsstoornis. CD / antisociale gedragsstoornis. Agressie en woede uitbarstingen.