Ongeveer 24.000 agrarische bedrijven stoppen in de komende twintig jaar. Het gaat om veelal kleinere bedrijven van agrariërs die ouder zijn dan vijftig en geen opvolger hebben. Die bedrijven laten 32 miljoen vierkante meter aan woon- en bedrijfsgebouwen achter als zij hun deuren sluiten.
De eerste uitkoopregeling voor boeren om de stikstofuitstoot te verminderen, is nog geen groot succes. Zeker 750 bedrijven kwamen volgens de provincies in aanmerking voor een vrijwillige uitkoopregeling, maar sinds november 2020 is met slechts twintig boeren daadwerkelijk een akkoord gesloten.
Toch is duidelijk dat de stikstofplannen die het kabinet vandaag bekend maakt elke boer in de provincie gaan raken. In de Gelderse Vallei - het gebied tussen Utrecht en Gelderland - zal de uitstoot tot 2030 met gemiddeld 58 procent omlaag moeten. Het betekent dat veel veehouders zullen moeten stoppen.
We hebben in Nederland 52.105 landbouwbedrijven, volgens de laatste cijfers van het CBS uit 2021. 'Zo'n vijf jaar geleden waren er 55.690 landbouwbedrijven; dat zijn er in vijf jaar tijd 3.855 minder geworden', vertelt Ilan Hoekstra in de podcast.
Volgens de gegevens van het LEI is het gemiddelde Nederlandse landbouwbedrijf 1,8 miljoen euro waard. Het gemiddelde eigen vermogen bedraagt ongeveer twee derde van de bedrijfswaarde, ofwel zo'n 1,2 miljoen euro.
Het senior Boer salaris ligt het hoogst en het junior Boer salaris ligt het laagst.
Als voorbeeld: voor een kilo aardappelen krijgt de boer tussen de 3 en 20 cent. De kostprijs ligt tussen 12 en 18 cent per kilo. In de supermarkt betaalt de consument grif tussen de €0,50 en €2,00 voor een kilo aardappelen, ook als die niet geschild en voorgekookt maar onbewerkt zijn.
Daarmee – en ook dankzij allerlei andere agrarische producten – is Nederland de tweede landbouwexporteur van de wereld – na de VS, maar vóór Duitsland. Nederland is tevens de derde netto-exporteur ter wereld, na Brazilië en Argentinië.
Ondanks dat de meeste grote bedrijven zich in het Noorden van het land bevinden, is het onbetwist grootste bedrijf nog steeds van de gebroeders Van Bakel uit Vredepeel. Stond de teller zes jaar geleden nog op 1.300 koeien; inmiddels staan er zo'n 2.250 in de Limburgse stallen.
De boeren is gevraagd hoeveel uur zij gemiddeld per week werken. Ruim de helft van de boeren werkt meer dan 60 uur per week.
Hij werkt als hoofddocent Voedsels- en Landbouwbeleid aan Wageningen University. "We hoeven niet bang te zijn dat we op korte termijn zonder voedsel komen te zitten. Pas als alle boeren van het één op het andere moment zouden stoppen, hebben we een probleem. Maar daar is geen sprake van."
Details uitkoopregeling bekend: stoppende veehouder krijgt 100 procent vergoed. Het kabinet heeft bekendgemaakt hoe de eerste twee vrijwillige uitkoopregelingen voor veehouders eruit gaan zien. Daar is in eerste instantie een half miljard euro voor beschikbaar.
Van de Nederlandse uitstoot naar de lucht bestaat ongeveer 65% uit ammoniak (NH3) en 35% uit stikstofoxiden (NOx). De landbouw zorgt voor ongeveer 60% van de stikstofuitstoot (door mest, maar ook uit kassen en door landbouwvoertuigen), het wegverkeer voor bijna 30%.
Door schaalvergroting en waardestijging van duurzame productiemiddelen nam het gemiddelde vermogen op een agrarisch bedrijf toe van €1,5 miljoen in 2001 tot €3,5 miljoen in 2018.
De advocaat hoort in de landbouwsector vaak het idee dat het onteigenen van agrarische bedrijven voor natuur niet mag. Maar hoewel er veel haken en ogen aanzitten, mag het volgens de wet wel. Er moet dan wel eerst een planologische basis voor zijn: een bestemmingsplan of een omgevingsplan onder de Omgevingswet.
Aantal boeren
In 2016 waren er 55.680 boeren in Nederland. Daarvan waren 10.820 boeren akkerbouwers en hadden 760 boeren een gemengd bedrijf met akkerbouw en veeteelt. In 2000 waren er nog veel meer boeren: in totaal 97.390, waarvan 14.800 akkerbouwers en 1765 boeren met een gemengd bedrijf (Bron: Statline.CBS.nl).
Gemiddeld ligt de prijs op €1.900 met uitschieters naar €2.500 voor de vaarzen die al goed wat kilo's melk geven. Verwacht wordt dat de prijs van melkkoeien en vaarzen nog wel even op dit hele hoge niveau blijft. Melkveehouders die de dieren nu te duur vinden, kunnen beter even een paar maanden wachten.
Het gemiddelde aantal melkkoeien per melkveebedrijf is, op basis van het Bedrijveninformatienet, tussen 2000 en 2021 toegenomen van 57 tot ruim 108 stuks. Uit de CBS landbouwtelling blijkt dat er in 2021 per saldo 414 melkveebedrijven zijn gestopt (3%).
Kidman Co., dat vijf generaties lang in de familie bleef, bestaat naast de 10 miljoen hectare ook uit 's werelds grootste veehouderij (Anna Creek Station in de staat South Australia). De 185 duizend runderen hebben royaal de ruimte - omgerekend nog geen twee koeien per honderd hectare.
Maar ook met een veranderd voedselpatroon is ons land nog steeds niet zelfvoorzienend. Hoewel Nederland twee keer zoveel grond nodig heeft, is de landgebruikvoetafdruk lager dan de 0,65 hectare van de mondiale consument. Bovendien wordt de voetafdruk elk jaar een stukje kleiner.
De groothandel en de industrie zijn de belangrijkste bedrijfstakken voor zowel de invoer als de uitvoer van goederen in 2019. Binnen de industrie zijn het de voedingsmiddelenindustrie, de chemische industrie en de machine-industrie die de meeste goederen exporteren.
Voedselsoevereiniteit, of zelfvoorziening, is een illusie, zowel in Vlaanderen als elders in de wereld. Het is niet haalbaar, en bovendien niet wenselijk. Het Departement Landbouw van de Vlaamse overheid maakte eerder al de nodige berekeningen. Er is gewoon niet genoeg grond in Vlaanderen.
Als je in de supermarkt voor een doosje met tien eieren €2,24 betaalt, gaat er €0,80 naar de boer. Daarvan moet hij alles betalen, zoals het voer, de mest, de elektriciteit, de huisvesting en de arbeid. De overige €1,44 gaat naar de andere schakels in de keten: het transport, het inpakstation en de supermarkt.
Miljoen melkveehouders
Wat krijgt de producent voor zijn product? Melkveehouders krijgen nu ca 35 cent per liter. 40 jaar geleden in 1981 kregen ze Hfl 0,67 = € 0,30.
Geniet je bij je lunch van een lekkere uitsmijter? Je hebt voor tien eieren ongeveer 2,24 betaald, maar de boer krijgt er ongeveer een kwart voor (60 cent). Ook bij komkommers (70 cent in de winkel, 22 cent naar de boer) en bij kaas (10,22 per kilo in de supermarkt en 4,75 per kilo naar de boer) zijn er verschillen.