Bij gaslighting verdraait iemand de waarheid om zo een ander steeds meer aan zichzelf te laten twijfelen. Dit geeft macht: hoe onzekerder het slachtoffer is, hoe meer hij of zij vertrouwt op en afhankelijk wordt van de gaslighter. Waar komt de term 'gaslighting' vandaan?
Pathologisch liegen kan dan een symptoom zijn van verschillende psychische aandoeningen, bijvoorbeeld een gedragsstoornis bij kinderen of jongeren, een onvermogen om de impuls te beheersen of een Cluster-B-persoonlijkheidsstoornis. In de bovenstaande gevallen is de leugenaar zich er goed van bewust dat hij liegt.
“Mensen die bang zijn om te liegen, beginnen ook vaak met hun vingers te friemelen of tikken. Net zoals een leugenaar vaak de hals aanraakt, krabt aan de nek en de boord van zijn overhemd of das losmaakt”, stelt Glass. “En als hij de hand voor de mond doet, betekent dat vaak dat hij niet alles vertelt.”
Met sociaal liegen bedoelen we dan dat we aan de buitenkant iets anders doen dan we aan de binnenkant voelen.
Een pathologisch leugenaar liegt zeer regelmatig, over van alles. Hij - of zij - weet wel dat hij liegt, maar op den duur gaat hij in zijn eigen verhalen geloven. Vaak zijn het heel gedetailleerde, fantasierijke leugens, die ergens te mooi zijn om waar te zijn.
Het gedrag is nerveus
Vaak gaan ze sneller praten en kunnen gaan zweten. Echter vaak zie je bij narcisten dat deze dermate geslepen zijn in hun gedrag dat het liegen ze gemakkelijk afgaat. Vaak zonder enig blikken of blozen liegen ze recht in je gezicht.
Aan de zijkant nek krabben
Als we ons ongemakkelijk voelen, maken we vaak een wrijvende beweging aan de zijkant van onze nek. Mensen die liegen, maken een krabbende beweging op die plek. Deze beweging duidt op een combinatie van ongemak, stress en nadenken.
Herken afwijkingen. Wanneer iemand zich 'anders' dan zijn basishouding gedraagt, is dat een teken dat de ander aan het liegen is. Uitingen hiervan noemt onderzoeker Van Edwards 'hotspots'. Het zijn gedragingen en tics die wijzen op leugenachtig gedrag, maar waar de leugenaar zich niet van bewust is.
Mannen schijnen drie keer zo vaak te liegen als vrouwen (3). Daarbij geven mannen aan gemiddeld drie keer per dag te liegen, vrouwen één keer. Let wel: de mensen uit dit onderzoek mochten zelf aangeven hoe vaak ze logen.
De narcist liegt om verschillende redenen.
Soms liegt hij voor een reden waarom de meesten onder ons wel eens liegen. Hij kan ook liegen om zijn imago te verbeteren of om uit de problemen te geraken. Ook om zijn verantwoordelijkheid te ontwijken. Hij liegt soms gewoon om tegendraads te doen.
Hulp bij stoppen met liegen
Begin met een dagboek bijhouden. Het zal u helpen eerlijk voor uzelf vast te leggen wat er dagelijks gebeurt en wat maakt dat u voor een leugentje kiest. Als u gelogen heeft, vraag uzelf dan achteraf af wat u anders had kunnen doen. Had u ook niets kunnen zeggen?
Een fantast geeft je vaak extra informatie zonder dat je erom moet vragen. Alsof ze denken dat een uitbreiding van hun verhaal ze geloofwaardiger doet overkomen. Wat ze bereiken is het tegenovergestelde. Het verhaal wordt vaak te ingewikkeld om nog overend te blijven.
1. Hij zit aan zijn oren. Schijnbaar kunnen leugenaars (onbewust) ook niet hun eigen leugens aanhoren. En ja: om deze reden gaan ze aan hun oren zitten door er bijvoorbeeld in te wrijven of aan hun eigen oorlel te trekken.
De stand van de ogen
Wanneer iemand naar beneden kijkt, kan dit betekenen dat diegene zich niet helemaal gelukkig voelt. Het kan ook een teken zijn dat iemand zich niet op zijn of haar gemak voelt of zich schaamt.
Naar rechts kijken terwijl je iets vertelt, zou duiden op liegen. Als je naar links kijkt, spreek je de waarheid. Uit onderzoek van University of Edinburgh blijkt dat dit een mythe is. De onderzoekers filmden proefpersonen en namen hun oogbewegingen op terwijl ze de waarheid spraken of logen.
Door iemand in de ogen te kijken, proberen we erachter te komen wat de ander denkt en voelt. We voorspellen onbewust wat de ander gaat doen en schatten de intenties van onze gesprekspartner in. Ook zenden we via de ogen onze eigen intenties, gevoelens en emoties naar de ander.
Ook in bed. De meeste narcisten leven in de volle overtuiging dat ze onweerstaanbaar zijn in bed en dat hun bedpartner maar al te graag bereid is om aan hun fantasien te voldoen. Dit is overigens een reden waarom narcisten zo slecht om kunnen gaan met kritiek, krenking en met afwijzing. Ook in bed.
Narcisten vallen op gevoelige en empathische vrouwen en mannen. Mensen met prachtige eigenschappen en waarden als zorgzaamheid, respect, eerlijkheid, openheid. Zorgzaamheid, bijvoorbeeld, zorgt ervoor dat je oog hebt voor de behoefte van anderen.
De meeste mensen voelen zich extra gespannen als ze liegen, waar ook hun lichaam op reageert. Hartkloppingen, zweten, misschien trillen – dezelfde reacties als je bij angst hebt. Dat is natuurlijk omdat je bang bent dat je leugen wordt doorzien.
Dat spiegelen komt door de cognitieve belasting. Als je liegt, dan is je hoofd belast en ben je volgens de onderzoeker eerder geneigd om het gedrag van de ander te imiteren. Een voorbeeld: "Door bepaalde verhoortechnieken te gebruiken, kun je het moeilijker maken voor de leugenaar.