Een operatie, een infectie (luchtwegen, urinewegen), stoornissen in de stofwisseling of hormoonhuishouding, maar ook het gebruik van bepaalde medicijnen of een botbreuk kunnen een delier uitlokken. Het plotseling stoppen met alcohol, slaap- of kalmeringsmiddelen of nicotine kan ook tot een delier leiden.
Meestal komt een delier door een ziekte, na een operatie, of door medicijnen. Een delier komt vaker voor bij oudere mensen, bij mensen die problemen hebben met hun geheugen en bij mensen vlak voor hun overlijden. Ook jongere mensen kunnen een delier krijgen, bijvoorbeeld als ze erg ziek zijn.
Vaak ontstaat er onrust in het lichaam en treedt er een angstig gevoel op. In ernstige gevallen is er ook sprake van hallucinaties en waanideeën. Mogelijke symptomen van een delier zijn onder andere: verwardheid, apathie, een onrustig of opgewonden gevoel en schommelingen in het bewustzijn.
Een delirium (delier) is een plotse verwardheid die ontstaat door een verstoring van de normale werking van de hersenen. Deze verwardheid wordt uitgelokt door een lichamelijke oorzaak of overmatige stress.
Stil delier (ook wel: apatisch of hypoactief delier)
Kenmerkend is dat iemand niet of niet normaal reageert. Dit ligt aan angst door de waanideeën en hallucinaties. Juist daarom durft iemand niets meer te doen of te zeggen. Een onrustig en stil delier komen soms ook samen bij één persoon voor.
Ouderen die op de ic een delier doormaken, lopen veel kans om binnen enkele jaren te overlijden of dementie te ontwikkelen. Dit schrijven onderzoekers van het AMC in een artikel dat vandaag verschijnt in JAMA (Journal of the American Medical Association).
Nee, een delier is op zichzelf niet dodelijk. Het is vooral de combinatie met de omstandigheden die kunnen bijdragen aan het voortijdig overlijden van degene die een delier krijgt.
Ouderen op de intensive care lopen een groot risico om een delier, ofwel acute verwardheid, te krijgen. Dat kan leiden tot verschijnselen van dementie of deze verergeren.
Mogelijke prognostische risicofactoren voor de ontwikkeling van een delier zijn: reeds bestaande verminderde cognitie, zintuiglijke beperking, hoge leeftijd, fysieke beperking, ernst van de ziekte, het hebben van een infectie en een voorgeschiedenis van alcoholgebruik.
Een delier dat niet wordt herkend, kan flinke gevolgen hebben. Zo kunnen er meer complicaties ontstaan, met een langer verblijf in het ziekenhuis als resultaat. Ook is er na het doormaken van een delier een grotere kans op overlijden en op blijvend cognitief verlies en lichamelijke achteruitgang.
Een delier is heel goed te behandelen. Als de oorzaak van het delier (bijvoorbeeld een blaasontsteking of medicijnen) behandeld wordt, verdwijnen de symptomen meestal vrij snel. Ook hier is uitleg en informatie voor familieleden van groot belang.
Een delier ontstaat als het de hersenen niet meer lukt om alle prikkels, die van binnen en buiten het lichaam de hersenen binnenkomen, samen te voegen tot één verhaal. Ze kunnen niet meer van alle informatie een logisch beeld van de werkelijkheid maken. Een delier komt meestal voor bij mensen die al ziek zijn.
Denk aan delier bij een bewustzijnsverandering met een aandachtsstoornis, incoherent denken of desoriëntatie, als dit beeld in korte tijd (uren tot dagen) is ontstaan en de ernst van de symptomen over het etmaal fluctueert. Patiënten met een cognitieve stoornis/dementie hebben een (sterk) verhoogde kans op een delier.
Het delier kan enkele uren tot enkele dagen duren en soms zelfs enkele weken.
Behandeling van de verschijnselen van het delier
Vaak behandelt een psychiater of geriater (bij een delier bij ouderen) de verschijnselen van een delier. De patiënt kan medicijnen krijgen tegen onrust, waanideeën en hallucinaties. Als het delier over is, zijn de medicijnen niet meer nodig.
Hoe lang duurt een delier? Het beeld kan van uur tot uur wisselen. Een delier is meestal tijdelijk, die enkele uren tot enkele dagen/weken kan duren.
Een deel van de studies vindt dat mensen die een mediterraan dieet volgen, minder vaak dementie ontwikkelen. Ook lijkt het dat het dieet betere mentale vermogens (cognitie) geeft. Het mediterraan dieet bevat veel groentes, fruit, volkoren producten, peulvruchten en onverzadigde vetten (noten of olijfolie).
Indeling fases van dementie
Een andere veel gebruikte indeling is de omschrijving van de vier fases van ik-beleving bij dementie; de bedreigde ik of cognitieve fase; de verdwaalde ik of emotionele fase; de verborgen ik of psychomotore fase; de verzonken ik of zintuiglijke ervaring.
Ook sommige medicijnen kunnen een delier veroorzaken, een operatie of narcose kan ook de oorzaak zijn. Een delier is een ernstige ziekte omdat het kan leiden tot slechter eten en drinken, vallen en gevaarlijk gedrag.
Haloperidol vermindert het effect van natuurlijk voorkomende stoffen in de hersenen, zoals dopamine. Hierdoor onderdrukt het de verschijnselen van een psychose of delirium. De druppels en tabletten werken na enkele uren en hebben ongeveer een halve dag lang effect.
Onder de algemene bevolking komt delier weinig voor (1-2 procent). Hoe hoger de leeftijd, hoe vaker delier voorkomt. Bij 14 procent van de mensen ouder dan 85 jaar treedt een delier op. Van mensen die in het ziekenhuis zijn opgenomen krijgt 14 tot 24 procent een delier.